En eski inanışlardan biri olduğu anlaşılan hayat ağacına ilişkin ilk izlere MÖ. 3.bin yıl ve sonrasında Aşağı Mezopotamya’da rastlanır.
İki hayvan arasındaki bitkiye bir olasılıkla,yaşam ve ölüm arasındaki sürekli döngünün sembolü olarak Sumerler’de rastlanmaktadır. Ancak bu sahnelerin en belirgin öğeleri kutsal hayat ağacı ve kuş başlı yaratık betimleri Hurri kökenli olmakla birlikte Hitit ve Assur mühürlerinde yoğunlaşırlar.
Hayat ağacı motifi Sumer, Babil, Hurri, Hitit, GeçHitit, Assur, Frig, Mitanni, Urartu gibi pek çok kültürde vardır ve bazı yerlerde bezeme öğesi ya da tapınım sahnesindeki ana öğe olarak karşımıza çıkar.
Sumer dininde hayat ağacı temasına sıklıkla rastlanır. Sumer yaratılış efsanesinin temelinde kutsal ağaç veya yaşama bereket ve verimlilik veren bitki motifi bulunur. Sumer mitolojisinin önemli kahramanlarından Etana’da bu bitkiyi bir çocuk sahibi olmak için aramaya koyulmuş, bu amacında başarılı olmuş ancak başarısının sonucunu göremeden yüksekten düşerek ölmüştür.
Bir başka Sumer mitosu olan Gılgamış destanında ise arkadaşı Enkidu’nun ölümüyle yıkılan Gılgamış, sonsuz yaşamın sırrını bulmak için uzun ve zorlu bir yolculuğa koyulur sonunda ise başarılı olup Utnapistim’den yerini öğrendiği ölümsüzlük bitkisini aramaya çıkar ve onu bulur ancak bir yılan gelir bu bitkiyi kendisinden çalar ve Gılgamış yılanın gençleştiğini görür. Bu mitosta hayat ağacı yerine bitkinin sağladığı ölümsüzlük işlenmektedir.
Hayat ağacının en güzel betimlendiği örneklerden bir tanesi de Orta Mezopotamya’da bulunan Mari sarayında Kral Zimri- lim,Tanrıça İştar, hayat ağacı ve sfenks ile birlikte aynı sahnede gösteren fresktir.
 |
| SÜMER HAYAT AĞACI |
BENZERLİĞİ GÖRÜYOR MUSUNUZ ?
 |
| SÜMER HAYAT AĞACI / BRİTİSH MÜZESİ |
Ağaçlar, belirli bir bölgede köklenip yerleşmeleri ve göçememelerinden dolayı yerleşikliği ve kök salmayı sembolize ederler. Hayat, güzellik, ebedilik ile evrenin ölümsüzlüğünü ve yerkürenin eksenini simgelerler.
Çeşitli stilize motiflerle taş, tahta, çömlek, çini işleme, dokuma, cam, tezhip, minyatür, edebiyat ve müzikte yer almıştır. Sonsuzluğun sembolüdür. Bu motif, ölümsüzlüğü araştırmanın ve ölümden sonra yaşam olduğu umudunun bir nişanıdır.
 |
| ZAMBAK KADINI/DOĞUMU/RAHMİ TEMSİL EDİYOR. Daha sonra hanedanlarda ve Meryemana temsili olarak kullanılmaya başlandı. |
 |
| İSKANDİNAV HAYAT AĞACINA MİMİR AĞACI DİYORLAR - BİLGELİK AĞACI |
 |
| KELT - BİR KİTAP KAPAĞINDA HAYAT AĞACI |
Hayat Ağacı sürekli gelişen, cennete yükselen hayatın dikey sembolizmini oluşturur. Geniş anlamda sürekli gelişim ve değişim içinde yaşayan evreni sembolize eder. Evrenin üç elementini : toprağın derinliğine inen kökleriyle yeraltını, alt dalları ve gövdesiyle gökyüzünü, ışığa yükselen üst dallarıyle cenneti birleştirir. Yeryüzü ve cennet arasındaki iletişimi sağlar.
Servi, sedir, incir zeytin, asma, hurma, palmiye, kayın, nar, meşe,vb ağaçları toplumlarda hayat ağacının sembolüdür. Hayat ağacının üzerindeki kuşlar, zamanı gelince uçacak olan can kuşlarıdır.
Hayat ağacı motiflerinde en çok kullanılan servi devamlı yeşil renk, uzun ömürlülük, dayanıklılık, güzel şekil ve boyluluk gibi nitelikler serviyi iyilik ve güzellik sembolü haline getirmiştir.
***