Batı Anadolu'nun kıyı şeridindeki, İzmir'in güneyinde ve batısında kalan bölgeyi kapsayan ve güneyde, Menderes Irmağı ağzı bitişiğindeki (üzerinde Miletos ve Didyma kalıntılarının bulunduğu) yarımadayı içine alan anakara parçasına İONİA denir.Çünkü arkhaik ve klasik çağlarda İON kent devletlerine bağlı arazilerin bazısı, örneğin Phokaia kenti ve onun arazisi, daha kuzeyde Aiolis bölgesinde idi; bazısı komşu adalarda (Khios/Sakız, Samos/Sisam) idi; üstelik İONİA denen anakara parçası içinde, Aiolos'lar Hellen boyunun kentleri ve onları arazileri (Notion, Menderes Magnesia'sı) eksik değildi.
Hellenlerin İONİA biçiminde kullandığı adın Hellen dilinde bir anlamı yoktur ve ilkçağ Hellenleri bu ad'a bir anlam yakıştırmak için, kendilerinde adet olduğu üzere, bir mythos öyküsü uydurup İON adlı bir yiğit-ata ortaya çıkarmışlardı; İON'lar boyunun atası bu imiş, İONİA adı da İON'lar halkının ülkesi demeğe geliyormuş...
Oysa adın Anadolulu aslını İÖ 546-334 arasında o yöreye egemen olan Pers'ler, kendi ağızlarında IAUNA/YAUNA etmişlerdi, o bölgeyi kapsayan Satraplığa Yauna Satraplığı diyorlardı. Türklerde ve diğer bazı doğulu halklarca kullanılan Yunan adı da bundan çıkmıştır.
İON, İONİA sözcüklerinin arkhaik çağ sonu-klasik çağ başı Hellen yazarlarından Aiskhylos'da İAON, İAONİA biçiminde kullanıldığını görünce ve omega harfinin o zamanlar WA (uğa) değerinde olduğunu anımsayınca , adın aslının İAWANA olduğunu anlıyoruz ; benzer çarpıtmaları, Luvi dilinden gelme MAWANA (MA-WANA , ANA TANRIÇA-ÜLKESİ) adının MAİONİA edilmesi gibi örneklerde de gördüğümüzden İAWANA'nın aslında Luvi dilinden gelme olduğunu güvenle anlayabiliyoruz, hatta anlamını çıkarabiliyoruz. İA-WANA, ANAKARA-ÜLKESİ (ada olmayan ülke).
Ancak AİA/İA sözcüğü, tıpkı Hellen dilindeki GA/GE (Dor ağzında GA, İon ağzında GE) gibi , hem ANAKARA hem de TOPRAK anlamına geldiğinden bu adı ANA TANRIÇANIN çeşitlemesi TOPRAK ANA dolayısıyle TOPRAK ANANIN ÜLKESİ (Toprak Anaya tapılan ülke) diye de anlayabiliriz.
İONİA dahil Batı Anadolu'da bilinen en eski ulusal kültür Hitit belgelerinde Luvili (Luv'ca, Luvi'ce) diye bir dil konuştuğu beliritlen halkın kültürüdür.....
Çeşitli bölgelerdeki Luvi toplulukları, kendi yörelerine özgü etkileşim süreçleri sonundai ayrı kimliklerde uluslara dönüştüler ; ...Latince'ye dayanan İspanyolca , Fransızca gibi...
Anadolu'nun çeşitli yerlerinde de İÖ 1.binyılda Luvi dili , Karia dili, Psidia dili, Kappadokia dili, Kilikia dili gibi.
Bu değişim sürecinin Batı Anadolu'da İONİA'ya yakın bölgelerde yarattığı yeni Anadolulu kültür de , Lydia'lılar denen halkın kültürü oldu.
Ancak daha o değişim sürecinin ilk yüzyıllarında Batı Anadolu'nun kıyılarını, özellikle de İONİA'yı hedef almış bir göç dalgaları dizisi kendini gösterdi ki, bu dalgalarla gelen göçmenlerin Anadolu insanlarıyla karışması, onların kültüründen etkilenmesi sonucu, Batı Anadolunun Hellen toplulukları , o arada İON'lar ANADOLU'DA oluşup tarih sahnesine çıktı.
Prof.Dr.Bilge Umar
İONİA kitabından
Smyrna - Tarihi Hellenler öncesi
Ephesos- Tarihi Hellenler öncesi
Priene - Tarihi Hellenler öncesi
Yani Anadolu , Hellenler gelmeden önce DOLUYDU ve İON TOPRAKANANIN ÜLKESİ demek iken İÖ 5 .yy dan sonra kelime olarak YUNAN oldu.
Birçok yer adları ,tanrı ve tanrıçalar da Hellenleşmiştir.
Mesela
Latmos Herakleia : Ana Tanrıça Lada'ya tapılırdı, Lad(a) uma -Lada Halkı - Hellen ağzıyla Latmos yapılmıştır. Anadolu dağ adlarından kiminde bulunan -ma bitişinin Hellen ağzında -mos bitişiyle çevrilmesi zorunludur, çünkü Hitit ve Luvi dillerinin tersine, Hellen dili adlarda dişi-eril ayırımı gözetir ve eril adlar -a sesiyle bitemez; dağ adları ise eril addır.
Kentin İÖ 4.yy aldığı Herakleia adı Hellen dilinde Herakles Yurdu anlamına gelir, oysa İÖ 4.yüzyılın herhangi bir Anadolu halkında ,o arada Karia yerli halkında, Herakles tapkısı asla yoktu.
Mesela:
Kybistra kenti güney yakınındaki bir Luvi kabartmasında (İvriz anıtında) karşısındaki yerel krala Warpalawas'a göre pek iri kıyım, dev gibi canlandırılan tanrı TARKHUN, geç dönemde Herakles sanılmış ve o yüzden Kybistra kentinin adı Herakleia edilmiştir.
DİPNOT:
TARKHUN tanıdık gelmiyor mu?
Etrüsklerde TARQUİNS kullanır, ve Bilge Umar İlkçağda Türkiye Halkı kitabında "Lydia'lıların İtalya'ya göçmüş Etrüsk halkıyla hısımlığı" konusunu işler.
Etrüsk ile ilgili çalışmalarda Türklere boş yerine dayandırılmıyor.
Etrüskler ile ilgili ayrıntılı bilgiler için önceki yazılarıma bakınız.
SB
***