IS THE TURANIAN LANGUAGE FAMILY A PHANTOM?

1. Introduction 

The Turanian language family that plays a very important role in Hungarian linguistics as well as history, comprises the Finno-Ugric (or, together with the Samoyed languages, the Uralic) language family (FU) on the one side and the Altaic language family (A) on the other side. While the existence of an Altaic language family has always been doubtful, the existence of a Finno-Ugric or Uralic family has become controversial only very recently. 

This latter fact is the more astonishing, because Hungarian –besides Finnish the most prominent member of this little family – was originally not considered to have genetical relationships to Finnish and the languages close to Finnish, although a first attempt to group Hungarian and Finnish together goes back to the 18th century (Sajnovics). In this small contribution, I will show the language data necessary to prove that both FU and A cannot be considered to be linguistic families. At the end of this contribution will stand the question, if the existence of the Turanian language family is thus a phantom or not. 

2. The alleged Finn-Ugric (Uralic) language family 

Even in traditional Finno-Ugric or Uralic departments, the existence of a Finno-Ugric or Uralic language family has been doubted for a couple of years (cf. Marcantonio 2002). But while more and more scholars are convinced, that the former Uralic language family is nothing but a Sprachbund, most Finno-Ugrists defend their position as representatives of a language family. 

In this chapter, using the 100 words Swadesh-list and considering 10 Finno-Ugric and 2 Samoyed languages, it will be shown that neither the one nor the other assumption is justified. The politically motivated construction of a Finno-Ugric language family in the 18th century shows such a small basis of common words that would put back Proto-Finno-Ugric or Proto-Uralic long before 10’000 B.C. and therefore leads itself ad absurdum. On the other side, it will be shown that the theory of the Sumerian 
origin of Hungarian, commonly accepted before the invention of the Finno-Ugric and Uralic language families (cf. Érdy 1974), is acceptable also from a language-statistical point. 

The 12 Uralic as well as the Sumerian and Akkadian Swadesh lists were compiled from dictionaries. Unfortunately, the Ostyak dictionary of Karjalainen (1948) and the Mordwin dictionary of Paasonen (1990-96) were not available to me, because the Library of Congress does not borrow reference works. 

From the living languages only the Finnic and Estonian lists could be controlled by native speakers in the spring of 2003 in the Institute of Uralistics of the University of Szombathely (Hungary). The Hungarian list was compiled by the present author according to his native speaker’s proficiency. 

Since, as it is known, the Swadesh list was and is still discussed controversially, I would like to mention here only a few recent cases, in which the list could be applied successfully, i.e. where the calculations that follow from the list are matching with the chronological data of non-statistical linguistics: Elbert (1953) for Polynesian languages; Rabin (1975) for Semitic languages, Blažek for Sumerian (including 
Emesal), Akkadian, Elamitic, Kassitic, Hurrian, Urartian and Hattic; Forster, Tóth and Bandelt (1998) for 17 Retoromance/Ladinic dialects and recently Forster and Tóth (2003) for Celtic languages....

Hungarian = Sumerian: 91% 
Hungarian = Akkadian: 27% (2%) ...


3. The alleged Altaic language family 

Unlike the situation in the FU languages, in the A languages, most linguists assume that Turkish, Mongolian and Manchu are not genetically related, but have relationships due to early mutual borrowings. This is the standpoint of leading researchers like Sir Gerald Clauson and Gerhard Doerfer, while other capacities like Nicholas Poppe and Karl H. Menges not only accept a Urverwandtschaft, but consider also Korean and Japanese to be members of the alleged A family. However, in order to decide if Turkish, Mongolian and Manchu – the „hard-core“ A members – are related or not, we will use, like in chapter 2, the 100 words Swadesh list. Since this has already be done by Clauson (1969), with a slightly different list in the alphabetic order of the English words that does, however, not influence our results, we can trust his list that we reproduce in the following. Borrowings are italicized according to Clauson.

- Turkish and Mongolian have maximally 16 words in common, i.e. share 16% of the basic vocabulary 
- Turkish and Manchu have 0 words in common, i.e.are completely unrelated 
- Mongolian and Manchu share a number of common Chinese borrowing (Clauson 1969, p. 22) and maximally 22 common words, i.e. 22% of their basic vocabulary 

This goes with Doerfer’s statement: „Meines Erachtens nun haben diejenigen Forscher recht, die eine Urverwandtschaft der sog. altaischen Sprachen ablehnen“ („Now according to me, these researchers are right who denie an Urverwandtschaft of the so-called Altaic languages“) (Doerfer 1963, p. 51). Doerfer goes even further when he denies that any words between Turkish, Mongolian and Manchu are 
related – according to him, these are merely borrowings (Doerfer 1963, p. 53). 

Therefore, we would have 0% and total genetical unrelatedness between all three A languages. It is thus anyway superfluous to prove that the further languages, Korean and Japanese, that some researchers wanted to show to be genetically related to the A languages, cannot be related to these languages, since these are not even related to one another (cf. Doerfer 1974) – after all, even given the above percentages of 16% and 22% - these are – like amongst the FU languages – much to low in order to prove a genetical relationship. 

Our conclusion is simple: neither the FU nor the A languages form a language family, since they can in no way be genetically related. This thus, of course, not exclude mutual borrowings or the existence of Sprachbünden between these languages. 

A next question is, how the respective relationships look in other language families. Are there even real language families or not, and if yes, how do the respective percentages of their relationships look like? 

From an important article by Samuel H. Elbert, we get the following percentages for the MalayoPolynesian (MP) languages: 

Futunan vs. other MP languages: 63.9% 
Uvean vs. other MP languages: 61.6% 
Niue vs. other MP languages: 55.1% 
Tongan vs. other MP languages: 53.7% 
Tikopian vs. other MP languages: 66.9% 
Ellice Island vs. other MP languages: 64.9% 
Samoan vs. other MP languages: 58.3% 
Sikiana vs. other MP languages: 56.8% 
Fila vs. other MP languages: 55.8% 
Ongtong Java vs. other MP languages: 53.5 % 
Nukuoro vs. other MP languages: 49.2% 
Kapingamarangi vs. other MP languages: 49.5% 
Easter Island vs. other MP languages: 63.1% 
Marquesan vs. other MP languages: 71.2% 
Mangarevan vs. other MP languages: 69.2% 
Rarotongan vs. other MP languages: 82.5% 
Tuamotuan vs. other MP languages: 79.6% 
Maori vs. other MP languages: 72.0% 
Hawaiian vs. other MP languages: 76% 

One gets a total average of 63.3%, whereby the maximal value is 86% (Uvean = Tongan) and the minimal value is 44% (Nukuoro = Mangarevan). The MP languages, therefore, do form a language family – unlike FU and A. 

According to an earlier study of mine, English and German share 70.0% of their vocabulary and the Slavonic languages amongst themselves according to a study by Fodor (1961) even almost 90%. 

Moreover, Kroeber and Chrétien have shown (1937, 1938) that the percentage of relationship between the IE languages is higher than 70%, so that we can conclude that the IE languages, too, form a language family – unlike FU and A. 

4. Conclusions 

In his influenceful book „The science of language“, in 1891, F. Max Müller, comprised amongst the „Turanian language family“ the following language families: Samoyedic, Tungusic, Mongolic, Turkic, Finnic (incl. Hungarian), Taic, Malaic, Gangetic, Lohitic, Munda, Tamulic. The Turanian languages thus comprise, according to Müller, not only the FU and A languages, but a geographically vastly extended group of languages reaching, roughly speaking, from the Ice Sea via China to the South Seas. 

In my „Etymological Dictionary of Hungarian“ (EDH), I have shown that following the identity of at least 1042 basic Sumerian words with their respective Hungarian cognates according to Gostony (1975), all of Müller‘s language families are genetically related with one another – up to a certain degree that goes from 61% down to 3%: 

Hungarian (100%) > Chinese (61%) > IE (58.3%) > Turkish (55%) > Tibeto-Burman (ca. 50%) > Dravidian (36%) > Munda (33%) = Etruscan (ca. 33%) > “FU” languages (31.9%) > Japanese (23%) > Mayan (11%) > Bantu (8%) > Caucasian (7%) > Austronesian (incl. Mon Khmer, Australian and Tasmanian) (3%). 

In default of reliable historical dictionaries using strict sound-laws, I did not treat other members of Müller’s language families (f. ex. Mongolian and Manchu as representatives of the A languages) that form the “macro-family” of the Turanian languages. Although Müller’s method – the reconstruction of proto-languages – and my method used in EDH – the reconstruction of sound-laws given a common ancestor language – are not the same, both methods lead to the same languages and language “families”, but the number of languages and language families shown in EDH is even larger than Müller’s. It is thus important to state that the languages of such a vast area from Europe to Tasmania, as presented in EDH, are only related to one another because they share their common ancestor, Sumerian, up to a certain degree. 

However, the languages in the above downward hierarchy, starting with Japanese, can hardly be considered to be genetically related to Sumerian, but even their low percentages show that Sumerian did not just die out when it was replaced, in the 17th century B.C., by Akkadian, but influenced most other languages in the world in an extremely vast area. 

We can thus answer the question in our title: No, the Turanian language family is not a phantom, it exists – but only because all of it’s languages are related to their common ancestor language Sumerian. 

As shown in EDH, the Turanian language family is even much larger than it was assumed in the 19th century, when the Turanian concept was brought up. 

As we have seen in chapter 3, Turkish and Manchu have no common word in the 100 words Swadesh list. From that one concludes that these languages are not related in the Altaic language family. 

However, this does not exclude that they are related in a bigger macro-family. 

For example, Latin cuprum and Greek kúprion are related in the IE language family, i.e. both cuprum and kúprion have a common ancestor word in the IE proto-language, but German Kupfer and English copper don’t, since they are borrowings from Latin cuprum. Thus, Kupfer and copper are not related either with one another in the Germanic language family, but they are in the IE language family. 

The same is true for Latin avunculus on the one side and German Onkel, English uncle on the other side. Latin avunculus developped to French onlce, and from here the German and English words have been borrowed, i.e. Onkel and uncle are not related in the Germanic language family, but they are related in the bigger IE family It is therefore possible using the simple Swadesh list and classical historical linguistics to prove that the FU and the A languages do not form language families. But while it is impossible with simple reconstruction of proto-languages to learn how far an ancestor language like Sumerian spread out, it is possible by comparing this assumed ancestor language with possible successor languages, using strict sound-equations and the best available dictionaries. 

Exactly the same method was used by IndoEuropeanists. Our method, however, is much more strict, since we compared always three or more languages at the same time. Our results go together with the basically historical results of Károly Dombi: “Thus, from the evidence left by this process of colonization, it appears that the Sumerian citystates were able to exert a preponderant economic, cultural, linguistic and ethnic influence during several thousand years not only in Mesopotamia and the rest of the Near East, but also beyond, in the Mediterranean Basin, in the Danubian Basin, in the regions North of the Caucasus and of the Black 
Sea, the Caspian-Aral, Volga-Ural, and Altai regions, as well as in Iran and India. 

It seems therefore that the Sumerians and their civilization had a determining influence not only on later Near-Eastern civilizations, but also on the Mediterranean, Indian, and even Chinese civilizations, as well as on the formation of the various Eurasian ethno-linguistic groups” (Dombi 2001, p. 7). 

PROF. DR. ALFRÉD TÓTH - pdf

****

SUMERİAN, HUNGARİAN AND MONGOLİAN (including AVARIC) by Prof.Dr. Alfred Toth

4.Conclusions

We know from von Torma (1894) , Bobula (1951) , Vlassa (1963) , Badiny (2001) and Toth (2007a) that the SUMERIANS originated in Transylvania before they migrated to Mesopotamia from where they spread out and a part of them went back in the Carpathian basin.

The Sumerian-Hungarian genetical-linguistic ralationship was proved in a long series of books and articles, last in EDH (Toth 2007). The Huns were already considered to be Mongolians by Deguignes, Pallas and Bergmann (cf.Doerfer 1973,p.13)

The genial German orientalist Julius von Klaproth (Berlin 1783-Paris 1835) identified them directly with the Hungarians (Klaproth 1831) cf. also Moravcsik (1983pp.231 ss).

Moreover ,the Avars as well as the Scythians were already identified with the Huns by Konstantinos Porphyrogenetos in the 10th century, who also first mentioned the Magyars as "sabartoi asphaloi" showing thus the genetical ralationschips of the Hungarians and the Mesopotamian Subaraens (Moravcsik 1983,pp53,279).

The Medes were stated as Scythians by the famous orientalist Friederich Wilhelm König who showed also that they originated in the Zagros mountains in Mesopotamia (König 1934).

Finally, that the Partians were a Scythian people, is accepted by everybody today, cf Colledge (1967) and was shown on Sumeriab background by Badiny (1998,1999).

FROM ALL THESE IDENTIFICATIONS IT FOLLOWS TOGETHER WITH OUR PROOF PRESENTED HERE IN EDH- THAT THERE IS A GENETICAL LINGUISTIC RELATIONSHIPS OF SUMERIANS, HUNS, AVARS, SCYTHIANS, MEDES, PARTIANS AND PROBABLY MORE PEOPLE AND A GEOGRAPHICAL CONTINUITY OF SUMERIANS, HUNS, SCYTHIANS AND AVARS IN THE CARPATHIAN BASIN.


Prof.Dr.ALFRED TOTH - pdf

***

ETRUSCANS,HUNS AND HUNGARIANS

Since I have stated here using linguistic, archaeological, historical and biological-genetic facts that the Rhaetians are not related with the Etruscans, but the Etruscans and the ancient inhabitants of Lemnos are related with the Hungarians, the Turks and the Sumerians, we may ask further if Etruscan is really, as asserted by Alinei (2003, 2005a), a form of Early Hungarian or if it belonged to another language closely related to Hungarian. This question is not superfluous, since I have recently proven that Hunnic was not – as generally assumed (e.g., Menges 1968, p. 17ss.) – a Turkic language, but a very close relative of Hungarian (Tóth 2007, forthcoming). 

Thus, in the following I will give a maximally complete Etruscan-Hungarian-Sumerian dictionary that comprises all up to now known Etruscan words. 

Further, I will base the word-list on my “Hungarian-Mesopotamian Dictionary” which does not only compare modern Hungarian forms with 3000 years old Etruscan and 5000 years old Sumerian forms, but also shows the proto-Ugric, proto-Finno-Ugric, proto-Uralic and proto-Altaic forms reconstructed by the adherents of the respective linguistic theories in order to bridge the time-gaps between the actually testified words.

Prof.Dr. Alfred Toth - pdf 

THUS, THE "WEST" OWN US EVERYTHING !

SB.

***

THE JAPANS AND TURANİAN RACE

...They found their best spokesman in Takayama Chogyü who developed a wide-ranging theory of cultural nationalism between 1897-1902 that mixed minzoku and race, nationality and Asiansim, all the while drawing heavily on Western theorists in order to denounce the deleterious effects of Western culture on Japan. Takayama understood Japan's growing tensions with Russia as part of a broader idea og global "racial was" that Ludwig Gumplowics had sketched in Der Rassenkampf (1883).


From this racial lens, Takayama was certain that the Triple Intervention, Russian designs on Korea, and even the 1875-78 war between Russia and Turkey and the 1897 war between Greece and Turkey (Takayama believed Turkey was part of the East, or "the Turanian race") were indicative of a "600 year old racial war between the Aryan race and the Turanian race.

Against Warase's argument that a modern state was able to withstand the challenges of a multiethnic populace. Takayama drew from Max Müller and Henry George to argue that a state cannot simply be a territorial administrative unit, but must be built on with and through a single people with a shared cultual identity. 

Thus, even through the Japanese, Koreans, Taiwanese and others were all part of the Turanian race, their distinctiveness resulted from the fact that this race, like all races, was divided into Naturvölker (shizen minzoku) and Kulturvölker (jinbun minzoku).

The Naturvölker were those peoples who had yet to develop an integral, shared culture that provided the dynamism for their own independent states; the Kulturvölker were those ethnic groups who had emerged out of the state of nature to built an independent state on the basis of their unique culture. Of course, among the Turanian race, only Japan met the requirements of a Kulturvölker. In one broad sweep of the pen. Takayam had sketched the conceptual foundations for modern Japanese imperalism as well as the grounds for cultualist attacks on Christianity as a foreign creed incompatible with the culture of the emperor-nation. Not surprisingly, his last work publisched ,n 1902, the year he died, was an exploration of the thinking of the medieval xenophobic Buddhist monk, Nichiren.

The annexation of Korea in 1910 renewed and sharpened the debate on weather Japan should be a homogeneous ethnic nation-state and whether the concept of minzoku was flexible enough to incorporate Koreans in the Japan minzoku. Again, Christian intellectuals played a leading role in asserting an optimistic, open reading of the potential limits of ethnic assimilation, while the Japanist and statist intellectuals like Takayama and Inoue Tetsujirö were slow to accept a sense of minzoku that was not thoroughly and exclusively racist. Yamaji Aizan had laid the foundations for his fellow Christians, arguing several years prior to annexation that the Japanese were a "composite" nation, historically formed through a combination of Ainu, Malay and the Yamato (a branch of the Turanian race).

page 224:
A History of Nationalism in Modern Japan: Placing the People by Kevin Doak
copyright 2007,by Koninklijke Brill NV, The Netherlands (click)

***

Türkiye'nin Korkunç Çocuk İşçi Gerçeği....

TÜİK'in açıkladığı sonuçlar Türkiye'deki korkunç çocuk işçi gerçeğini gözler önüne serdi.

Buna göre Türkiye'de 1 milyona yakın çocuk çalışıyor. 

Çalışanların büyük çoğunluğu okula devam etmiyor.

Kurumsal olmayan nüfusun %20,6’sını 6-17 yaş grubu çocuklar oluşturdu.

Türkiye genelinde 6-17 yaş grubundaki çocuk sayısı, 

2012 yılı Ekim, Kasım ve Aralık aylarında uygulanan 

Çocuk İşgücü Anketi sonuçlarına göre 15 milyon 247 bin kişidir. 

Bu yaş grubundaki çocukların ;

%66,5’i kentsel, 

%33,5’i kırsal yerlerdedir. 

Çocukların ; 

%91,5’i bir okula devam ederken, 

%8,5’i okula devam etmemektedir. 

Yaş grupları itibarıyla ;

6-14 yaş grubundaki çocukların %97,2’si, 1

5-17 yaş grubundaki çocukların ise %74,7’si okula devam etmektedir.

Çalışan çocukların ;

%49,8’i bir okula devam ederken, 

%50,2’si okula devam etmemektedir. 

Yaş grupları itibarıyla ;

6-14 yaş grubundaki çalışan çocukların %81,8’i, 

15-17 yaş grubundaki çalışan çocukların ise %34,3’ü bir okula devam etmektedir.

Çalışan çocukların ;

%44,7’si (399 bin kişi) tarım, 

%24,3’ü (217 bin kişi) sanayi ve 

%31’i (277 bin kişi) hizmet sektöründe yer aldı. 

İşteki duruma göre; 

çalışan çocukların %52,6’sı (470 bin kişi) ücretli veya yevmiyeli, 

%46,2’si (413 bin kişi) ise ücretsiz aile işçisidir.

devamı:haber.sol , 2 Nisan 2013

...

Uluslararası Çalışma Örgütü 2012 de yaptığı açıklamada dünya genelinde "250 Milyon Çocuk İşçi" olduğunu belirtmişti.

"BİR TOPLUMUN AHLAKI ÇOCUKLARI İÇİN NE YAPTIĞIYLA ÖLÇÜLÜR"

Resim 1998 den ve biz 2013'e girdik !!!!

***

Brunolar Yanmasın!

İnsanlığın geriye doğru altı bin yıllık tarihine baktığımızda, şimdi ulaştığımız uygarlığa  varmak için verilen zorlu savaşta, bilim ve düşünce insanlarının verdiği kayıpların,  politikacıların verdiği kayıplardan kat kat fazla olduğunu görüyoruz. Böyle olması çok 
doğaldır. Çünkü bilim adamı gerçeğin peşindedir. Bulduğunda onu apaçık ortaya koyar. 

Politikacı ise iktidarı ele geçirme peşindedir. Ele geçirdiğinde de onu kaybetmemek için uğraş verir. Birincilerin çabası bugün bilimde sanatta, teknolojide ulaştığımız dorukları yaratmıştır. İkincilerin çabası ise, çoğunlukla, toplumlara haketmedikleri savaşları ve acıları yaşatmıştır. 

Giza piramidi insan aklının tasarladığı görkemli bir yapıttır. Ama o piramiti yapan milyonlarca kölenin yaşadığı acıyı, sefaleti ve ölümü yaratan politikadır. Sokrates’in gerçekleri halka açıklaması bilimdir; ona baldıran zehrini içirten politikadır. Atomun sırlarını bir bir ortaya koyan bilimdir, ama o uğurda çalışan Rosenbergler’in idam fermanını veren politikadır. İbni Rüştler akıl yolunda yürümek istediler, ama siyaset onları ölüme göndermekte tereddüt etmedi. Bu listeyi istediğiniz kadar uzatabiliriz… Liste yapmak yerine, bilim adamlarının yaşadığı trajik olaylardan birisini ele alarak, belki günümüzde yaşananlara farklı bir açıdan bakılmasını sağlayabiliriz.

Giardano Bruno, yakılarak öldürülen ilk bilim adamıdır. Rönesans felsefesini biçimlendiren filozofların en önemlilerinden sayılan Bruno, 1548 yılında İtalya’nın Nola kasabasında doğdu. Soylu bir ailenin çocuğudur. Onaltı yaşında Dominiken tarikatına girdi. 

Ama parlak zekası ve öğrenme isteği onu, o dönemlerde kilise tarafından yasaklanan Kopernik evren kuramıyla tanıştırdı. O noktadan sonra, tüm kişiliklerin silindiği bir dogmatik düşünce sisteminde, yani bir tarikatta kalamayacağını anladı. O, artık aklını özgürleştirmiş, evren ile ilgili gerçeği arama peşine düşmüştür. Özgür aklı, onu kilisenin dogmalarının ne denli yanlış olduğu gerçeğine götürdü. 

“Bu evrende hiçbir şey yoktan varolmaz ve yok olmaz. Uzayda mutlak konum yoktur, her cismin yeri ötekilere göreli(relative)dir. Her şey hareket halindedir. Gözlemci kendisini merkezde görür.”

Bu görüşler, bilimin felsefeden boşandığı Bruno döneminde değil, ancak 20.yüzyılda Einstein ile kuvvet kazanabilecek görüşlerdir. Ama Bruno bununla yetinmeyecek, klisenin dogmalarına da karşı duracaktır:

“İsa tanrı değil, olağanüstü becerikli bir büyücüdür. Hristiyanlık tümüyle akıl dışıdır (irrational), bilimsel dayanaktan yoksundur.”

Aklının onu ulaştırdığı gerçekleri çekincesiz söylemeye başladı. Kilise’nin resmen benimsediği Aristo evren kuramının yanlış olduğunu, dünyanın sabit durup, güneşin dünya etrafında dönmediğini, Kopernik’in dediği gibi dünyanın güneş etrafında döndüğünü savunmaya başladı. Daha da ileri giderek, kilisenin benimsediği gök ile yer ayrılığını red ederek evrenin sonsuzluğunu benimsedi. Tanrının ve evrenin aynı gerçekliğin iki sonsuz görünümü olduğunu, onların birbirlerinden farklı olmadığını savunmaya başladı. Bugün bize çok doğru ve apaçık görünen düşünceler, o gün için Bruno’nun kilise tarafından aforoz edilmesi için yeterli nedenlerdi. Kilise onu din sapkınlığı ile suçladı. Engizisyon mahkemesinden kurtulmak için, önce Kuzey İtalya’ya geçti. 

Bruno, gerçeği arayan bir bilim adamı olmak yanında, bir filozof, bir şair bir edebiyatçı idi. Bu nitelikleri onu sürekli yazmaya itiyordu. Ne var ki, gerçekleri apaçık söylemesi politik açıdan sakıncalı sayılıyordu. O nedenle İtalya’yı terk etti. Sırasıyla Fransa, İngiltere, Almanya ve İsviçre’de tutunmaya çalıştı. Her gittiği yeni yerde ilkönceleri ilgi odağı olmayı başarıyor, ama bir süre sonra düşüncelerini apaçık söylemesi sakıncalı sayılıyor ve onu politik açıdan gözden düşürüyordu. Son durağı olan İsviçre’de yorgun ve sefalet içindeydi. Venedikli bir aristokrat’tan davet alınca hemen kabul etti. Ancak, çok geçmeden düşünceleri Venedikli aristokratı rahatsız etti. Aristokrat onu engizisyon mahkemesine şikayet etti. Hemen tutuklandı. Yedi yıl zindanda kaldı. 

Ona hangi suçlamaları yönelttikleri bugün belgelenemiyor; o belgeler yok edildi. Ancak, bilinen bir gerçek var. Engizisyon mahkemesi, Bruno’ya, kilisenin resmi görüşüne uymayan düşüncelerini terk ettiğini açıklaması koşuluyla, hayatını bağışlayacağını söyledi. 

Aynı öneriyi kısa süre sonra ünlü fizikçi Galileo Galilei (1564 – 1642) kabul edecek ve “dünya dönmüyor” diyerek yakılmaktan kurtulacak; ömrünün sonuna kadar evinde göz hapsinde yaşamaya mahküm edilecektir. 

Ama Bruno kilisenin isteğini kabul etmedi. O bildiği gerçekleri inkâr edebilecek birisi değildi:

"Ne gördüğüm gerçeği gizlerim, ne de onu apaçık söylemekten korkarım. Bilim ve cehalet arasındaki savaşa her yerde katıldım. Bundan dolayı her yerde zorlukla karşılaştım. Cehaletin babaları olan resmi akademisyenlerin yanı sıra kalın kafalı çoğunluğun öfkesinde hedef olarak yaşadım."

Kaçınılmaz sona gelindi. Engizisyon mahkemesi, Bruno’nun yakılarak idam edilmesine karar verdi. Bruno, mahkeme kararını tebliğ eden engizisyon yargıcına şöyle diyordu:

-Bana ölüm emrimi tebliğ ederken, benim ölümden korktuğumdan daha çok korkuyorsun!

Engizisyon mahkemesinin kararı, 1600 yılında, Roma'da Campo dei Fiori meydanında uygulandı. Bruno diri diri yakıldı.

Bugün o meydanda Bruno’nun görkemli bir heykeli var. Kuşaklar boyunca, o heykeli görenler Bruno’yu hayranlıkla, onu yakanları ise nefretle anacaklar.

Bilime ve düşünceye gem vurmak hiçbir dine, hiçbir krala, hiçbir politikacıya yarar sağlamadı. İnanmayanlar Campo dei Fiori meydanına gidip, Bruno’nun kahramanca ve coşkuyla insanlığa ışık saçmaya devam ettiğini görebilirler. Görecekleri şey, gerçek bilim ve düşünce adamlarının onurlu duruşudur. 

“Gerçek bilim adamı” nitelemesindeki “gerçek” sıfatı gereksiz sayılabilir. Bilim adamı zaten “gerçek” sıfatını taşır, diyenler olabilir. Ama çok yakın geçmişe bile değil, yaşadığımız günlere bakın. Bruno’nun deyimiyle ne çok “cehaletin babaları olan resmi 
akademisyenlerin” medyada cirit attığını göreceksiniz. Uzun süre Türk Yüksek Öğretim Sisteminin başında kalan birisinin, özel yetkili savcının sorgusundan çıkarken “Ben Amerikacıyım!” diye bağırması ile Bruno’nun yedi yıl zindanda engizisyona direnmesini eş tutabilir misiniz? Meydan genişken mangalda kül bırakmayan, meydan daralınca saçak altına saklananları gerçek bilim adamı sayabilir misiniz? 

Ama umutsuzluğa yer yok. Şöyle bir çevrenize bakın, ne çok Brunolar olduğunu ve onurla gerçeği savunduklarını göreceksiniz. İnsanlık erdemini yaratanlar ve insanlığı yüceltenler onlardır. Onlar insanlık için acıyı çeker, baldıran zehrini şerbet niyetine içebilirler. 

Unutmayın ki Theodor Adorno’nun dediği gibi “bilim itaatsiz olana ihtiyaç duyar”.


Prof.Dr. Timur Karaçay
Başkent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
Cumhuriyet Bilim Teknoloji Dergisi , 16 Temmuz 2010 

“Evreni bilmek, Tanrıyı da bilmektir.” 

Bruno

***

KİTAP:

GIORDANO BRUNO - Yakılan "Kafir"in Yaşamı ve Felsefesi

Yazar: Dinçer Yıldız

Kısa video:

Sonsuzluk (Giordano Bruno) 

FİLM :

Giordano Bruno (1973) 

Yönetmen : Giuliano Montaldo ,İtalya

Oyuncu : Gian Maria Volontè , Hans Christian Blech, Mathieu Carrière , Renato Scarpa

***

ANADOLULU DİONYSOS

Dionysos : 

İşte ben, Zeus'un oğlu Dionysos, Kadmos'un kızı Semele'nin yıldırım dolu şimşekler içinde doğurduğu tanrı, Thebai toprağına ayak basıyorum. Tanrılığımdan soyunup insan suretine girdim... 

Ben Lydia'nın altın ovalarından geliyorum. İran'ın güneşten kavrulan kırlarını, Bakkha'ların uzun surlarını; Media'nın buzlarla örtülü topraklarını, saadet diyarı Arabistan'ı, tuzlu denizin kıyılarında uzanan bütün Asya ülkesini, Barbarlarla Hellen'lerin karışık yaşadığı, güzel hisarlarla süslü şehirleri dolaştım. 

Oralarda korolarımı topladım; dinimi, ayinlerimi öğrettim; şimdi kendimi Hellen'lere tanıtmak istiyorum. Hellen toprağında Bakkha'ların keskin çığlıklarıyla çınlattığım, kadınlarının çıplak vücutlarını ceylan postlarıyla sarıp ellerine thyrsos'u, sarmaşıklı asayı verdiğim ilk şehir Thebai oldu....

Bakkhalar korosu:

Asya topraklarından geldim, yüce Tmolos'u aştım, tanrımız Bromios uğrunda durmadan, yorulmadan koşuyorum ,

Euhoi diye bağırarak Bakkhos'un şerefine.

Kim o, yolda gezen? Kim o, kim o, yolda gezen?

Çekilsin herkes damının altına, temizleyip kapansın bütün ağızlar;

Şimdi ben, Euhoi sesleriyle Dionysos'u kutluyorum.

Ne mutlu bahtı açık olana, ne mutlu tanrıların sırlarına erene!

Hayatını temizleyip günahlardan ruhunu Bakkhos'a verene!

Yıkayıp bütün kirlerini dağlarda Tanrının delisi olana!

Ne mutlu, yoluyla kutlayana Kybele anamızın cümbüşlerini;

Ne mutlu, Tyrsos'u sallayarak başına sarmaşıklı çelengi takarak 

Dionysos'un ardından gidene!

Haydi, Bakkha'lar, durmayın,

indirin Bromios'u Phrygia dağlarından;

getirin Dionysos'u, tanrı babanın tanrı oğlunu,

Hellen ülkesinin mutlu şehirlerine.

O tanrılar ki bu, anası, eski bir zamanda,

doğum sancıları içinde, çarpıldı Zeus'un yıldırımlarına;

can verdi düşürüp karnındakini.

O zaman Kronos'un oğlu Zeus

aldı düşen çocuğu, görmesin diye karısı Hera,

sokup kendi baldırına altın kancalarla kancaladı.

Sonra, Moira'lar vakti doldurunca

Zeus doğurdu boğa boynuzlu tanrıyı;

başına bir çelenk taktı yılanlardan.

Onun için Mainad'lar yılanları toplar, saçlarına örerler.

Ey Thebai, Semele'yi besleyen toprak,

takın artık sarmaşık çelenklerini

Açılsın çiçekleri, açılsın

güzel meyveli yeşil saparnanın!

Bürün yapraklarına meşelerin, çamların!

Giyin benek benek ceylan postunu,

süslen ak koyunların yününden örgülerle,

yansın elinde narteks'lerin sönmez ateşi!

Yakındır yeryüzünün korolarla coşup taşması.

Bromios geliyor, olaylarıyla, dağdan dağa,

Dionysos delisi kadınların

gergeflerini, mekiklerini bırakıp

kaçtıkları dağlara.

Ey karanlık diyarı Kureta'ların,

Girit'te Zeus'un doğduğu kutsal mağaralar,

orada icat ettiler, benim için,

üç sorguçlu miğfer giyen Korybant'lar

çembere gerilen deriyi,

Orada karıştı coşkun davul sesleri

Phrygia kavallarının tatlı nefeslerine.

Korybant'lar davulu Rhea anamıza verdiler

Bakkha'ların çığlıkları arasında gümbürdesin diye.

Onu coşkun Satryr'ler Ana Tanrıçadan aldılar,

sesini korolara karıştırdılar,

Dionysos'a hoş gelen Trieterit bayramlarında

Koşmak ne güzel, dağlarda

Bakkhos alaylarının ardından!

Sarılıp gezmek benekli ceylan postuna,

serilip yatmak toprağa!

Yakalayıp boğazlamak yaban tekelerini.

Kanlarını içmek, çiğ çiğ yemek etlerini!

Euhoi! diye bağırınca Bromios.

atılmak Lydia'nın, Phrygia'nın dağlarına!

O zaman yeryüzünde derelerde süt akar,

derelerde şarap akar, bal akar;

Yükselir sanki yerden,

Lübnan buhurunun dumanları.

Bakkhos, elinde kızıl alev saçan narteks,

Sihirli gür saçları rüzgârda,

koşturur peşinden dağlara düşmüş koroları.

Ve haykırır ruhları coşturan sesiyle:

''Hey Bakkha'lar, koşun,

koşun Bakkha'lar !

Irmağından altın akan Tmolos'u

şenlendiren kadınlar!

Kutlaym Dionysos'u

derin gümbürtülü davullarınızla;

Euhoi sesleriyle çağırın Euhios tanrıyı!

Phrygia'dan kopup gelen güzel çığlıklar

karışsın, sizi dağdan dağa koşturan

kavalların tatlı seslerine".

O zaman Bakkha, sevinç içinde,

sıçrar, çayıra giden bir tay gibi

anasının ardından; atılır bir ok gibi ileri....

....

İlkçağda Yunan denilen varlıkla Akdeniz çevresindeki uygarlık topluluğuna bir yenilik gelmiş olduğu su götürmez bir gerçektir. Bu olaya geçen yüzyılda bir ad da takıldı, Yunan mucizesi dendi. Mucize gibi gerçeküstü bir terim kullanılması, bu olayın nedenlerinin de, kökenlerinin de o zamanlar pek aydınlanamamış olmasından, kısacası bilgi yoksulluğundan gelmekteydi. Yunandan kalma yapıtların, özellikle yazıt anıtlarının çokluğu, bunların Batı uygarlığının bir başlangıcı diye karşımıza çıkması ve gerek doğa, gerekse insan üstüne düşüncesinin o günden bugüne kesintisiz olarak süregelmesi bu olayın bir başlangıç sayılmasına yol açmış, bilimi bir çeşit yetinmeye götürmüş, bir çeşit coşku ile asıl yolu olan inceleme, daha öncesini arama ve anlama çabasından saptırmıştır. 

Ne var ki o gün bugün çok ileri gidilmiş ve elde edilen bulgularla olayın hiç de mucize olmadığı, akılla algılanabilecek tutarlı tarihsel bir süreç olduğu anlaşılmaya başlanmıştır. Bilimin de bugün asıl coşkusunu yaratan neden, mucizeyi aydınlatmak yolunda sayısız ipuçlarının hemen hepsinin Anadolu topraklarında bulunması, aydınlığın bir kez daha "Anadolu" denilen güneşin doğduğu ülkeden gelmiş olduğunu gösterir.

Friedrich Nietzsche'nin "Tragedyanın Doğuşu" adlı eserinde yaptığı Yunan varlığı üstüne yorum bugün de geçerlidir sanıyoruz. Yalnız tragedyada değil, ilkçağın Yunan denilen yaratıcılığında birbirinden ayrı iki öğeyi ayırmak doğru olsa gerek: Bu yaratıcılık iki tanrının simgelediği iki karşıt varlığın birleşmesinden doğmuştur. Bu iki tanrı da Apollon'la Dionysos'tur. 

Apollon aydın, durgun, ölçülü gücü simgeler, ışıktır, doğayı görme, varlığı akılla algılama ve akıl yetisine dayanan yöntemlerle biçimlendirme gücü ve yeteneğidir, Apollon plastik sanattır, ama aynı zamanda da öngörmedir, anlama ve kavramadır, ışığın doğayı bir projektör gibi aydınlatıp karanlık kalan sırlarını çözümlemesidir.

Ama bu güç, insanı bir seyirci ve bir taklitçi olmaktan da ileri götüremez, yaratıcılık insanın doğaya bir başka türlü coşkuyla karışmasını şart koşar, karanlık güçlerin gizemine ermesini. İşte bu gücü de Dionysos, şarap tanrı simgeler. 

Dionysos doğanın kendisi değil, bir ana tanrıça değil de, insana doğayla birleşmeyi sağlayan bir araçtır sanki. İnsan için düşünülmüş, yaratılmış bir tanrıdır. Nitekim insan
dişisinden doğmadır, insana karışır ve insan çilesini çeker, taki taşkın gücünün ne denli bir nimet olduğunu anlatabilsin insana. 

Dionysos'un doğudan geldiğini, Anadolu'dan çıkıp Yunanistan'a güç bela girebildiğini efsane bağıra bağıra dile getirir. 

Nietzsche'nin Yunan varlığına özgü en şaşırtıcı yapıtı saydığı tragedyayı bağışlayana kadar akla karayı seçmiştir bu tanrı. Ama Apollon, durgun akıl gücü, bütün dalları ve bunları esinleyen perileriyle Apollon öz Hellen varlığı sayılırdı, Nietzsche'nin de bundan şüphesi yoktur herhalde.

Delphoi tanrısı Apollon bunca bilicilik merkezleri, tapınakları ve efsaneleriyle özbeöz Yunan, yani Yunanistan kökenliydi. Bu yanlışlığı bilim , Homeros'tan başlamak üzere metinleri iyice okumamış olduğu için işlemiştir. Arkeolojinin katkıları da eklenirse, gerçeğin gün ışığına yakında çıkacağı umulur.

Dionysos'a Yunanca "Eleutheros", hür, özgür, özgürlük veren sıfatı takılmış, Roma dininde de Latince adı, tam da bu anlama gelen Liber olmuştur.


(Apollo da Yunanca bir kelime değildir.)

Azra Erat - Mitoloji sözlüğü

...

Lahitte: 

Dionysos panterlerin çektiği arabada, 

Aslanla beraber Herkül

Filler, zürafa, Satyrler ve Nympler

Üst kısımda ise Dionysos'un doğumu var .

***

DÜNYADA AKLA DEĞER VEREN YOK MADEM,

AKLI AZ OLANIN PARASI ÇOK MADEM,

GETİR ŞU ŞARABI, ALIN AKLIMIZI ;

BELKİ BÖYLE BEĞENİR BİZİ EL ALEM ! 

Hayyam

***

TARİHTE TIP - EFESLİ HEKİM SORANOS

Kadın Doğumcu, Jinekolog ve Çocuk Hekimi

Menander ve Phoebe nin oğlu olarak MS. 98 Efes'te doğmuş ve eğitimini tamamladıktan sonra Alexandria , Roma ve Efes’te çalışmıştır. (Trajanus-Hadrianus dönemi). O dönemlerde yaygın olan bir cilt hastalığı yüzünden MS. 138 de öldüğü sanılmaktadır. Hayatı ile ilgili fazla bir şey bilmesekte , yazdığı 4 ciltlik kitaplarından birçoğu günümüze kadar gelmiştir. “Methodic School” öğretisinin de en ünlü temsilcisiydi. 

“Ebelik ve Kadın Hastalıkları” kitabında doğum kontrolü ve doğum teknikleri ile ters doğum; MS 2 yy'da yazıldığı halde ,15 yy'da daha yeni yeni uygulanmaya başlanmıştı. Raşitizm hastalığının belirtilerini anlatmış , sinir bozukları ile ilgili önerilerde bulunmuştur. Bu öneriler günümüzde psikoterapide kullanılmaktadır.

1838 de ve 1882 de ,(6.yy.Latince çevirisini kazandıran Caelius Aurelianus'tur) basılan “Kırıklar, belirtileri ve Bandajlar” ; Akut ve Kronik Hastalıklar” birkaç önemli eserleridir.

Şimdiye dek bulunmuş en eski yazıt olan Eber (MÖ.1550-1500) yazıtlarından anlaşıldığı üzere, "Doğum kontrol ve Kürtaj" ilk kez Mısır da tatbik edilmiştir. Kadınlara özel reçeteler ile hamileliğini bitirmek isteyen (düşük) ya da hamile kalmak istemeyenlere bitkisel reçeteler hazırlanırdı. Önerilen doğum kontrolleri işe yaramadığı zamanda da , kadın kendi bedeni üzerinde hakimiyet sahibi ise, kürtaj/düşük kaçınılmazdı. (Köleler sadece sahibinin izniyle yaptırabilirdi.)

Pers imparatorluğunda da kürtaj biliniyordu, fakat hunharca yapılan kürtajlarda kişi cezalandırılıyordu. Kürtaj, Yunan ve Roma imparatorluklarında da denendi ve yasak değildi. Bir çok yazıtlarda “…vicdan azabı duyulmamıştır, başarı ile sonuçlanmıştır..” cümlelerine rastlanır. Lakin, Yunan ve Roma “doğmamışın” bile korunması görüşünü savunuyordu. Bazı yerlerde uygulanması gereken bir prosedür ise ,babanın kutsallığı bozulacağından, izni alınırdı.

Doğum ilgi çekiciydi, bir çok komplikasyonlar yaşanıyordu, hem anne hem de bebek tehlikeye girebiliyordu. Bütün bunların cevabını arayan Soranos aslında kürtaja karşıydı. Efes’te kürtaj yasal bile olsa, sadece annenin hayatı tehlikede ise kürtaja yanaşıyordu.

Spekulum, uterus sondası, sefalotribe, embryo çengeli... gibi aletleri tarif etmiştir.

Soranos aynı zamanda Tıbbın Babası Hipokrates ‘in (MÖ. 460-370) bilinen ilk biyografisini de yazmıştır.

Yunanistan’da  ‘Soranos Dostluk Ödülü’, Efesli Soranos adına iki yılda bir veriliyor. Türkiye’den bu ödülü almış kişiler;

1995- İhsan Doğramacı

1999- Erdal İnönü

2002- Doç.Dr. C.Narter (Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı-Deneysel fetal  cerrahi sunumu.İst.)

2005- Zülfü Livanelli

EKLER: 

Die Gynakologie des Soranus von Ephesus - Almanca e-kitap

Geburtshilfe,Frauen und Kinder Krankenheiten, diatetik der Neugeborenen

Die Gynakologie des Soranus von Ephesus - Almanca e-kitap

Klinischer Vortrage

SB

***

TARİHTE TIP - EFESLİ HEKİM RUFUS

Rufus Efes’de doğmuş ve tıp eğitimini burada almıştır. İskenderiye’de de eğitim alan Rufus’un yaşamının bir döneminde Roma’da bulunduğu düşünülmektedir. Tıp mesleğini Efes’te icra eden Rufus’un yaşadığı dönem Trajan Dönemi (M.S. 98-117) (M.S. 53-117) olarak rivayet edilmektedir. Rufus yaklaşık olarak Galen’in Bergama’da dünyaya geldiği yıllarda yaşamını yitirmiştir .

Efesli Rufus Galen’den sonra Roma İmparatorluğunda en önemli Yunan hekim ve anatomisttir . Yazılarından anlaşıldığına göre Rufus, hem pratik uygulama yapan bir hekim, hem de bir hocadır . Efesli Rufus’un çalışmaları Herophilus ve Erasistratos’un çalışmalarını temel almıştır. Galen’e göre Rufus Hipokratik eserlere derinlemesine egemendir . Aristoleles’in felsefesinden etkilendiği görülmektedir. Eserlerinde her bir hastalığın varyasyonlarını büyük bir özenle göstermiştir. Detaylı bir şekilde tedavileri de anlatmıştır. Gerçek doğru ve mutlak olduğunu düşündüğü yönteme sadık kalmıştır .

Rufus maymunlar ve domuzlar üzerinde anatomik çalışmalar yapmıştır . Rufus’un en kayda değer gözlemi nabız ve kalp atımı-sistol arasındaki bağıntıyı ortaya koymasıdır . Nabız üzerine kısa kitapçığı önemlidir, çünkü nabzın güzel bir tarifini içermekte ve kalp atımı ile nabız bağıntısına güzel bir vurgu yaparak, bunun özellikle sistolle ilişkili olduğunu belirtmiştir. Bu kitapçık ilk olarak patolojiyi, anatomi ve fizyolojiye temellendirme girişimi olarak değerlendirilmektedir. Optik kiyazmayı ilk kez tanımlamış, gözün geliştirilmiş bir açıklamasını (lensden söz etmiştir) yapmıştır. 

Motor ve duyu sinirleri arasındaki farkı ortaya koymuş, sinir sisteminin geniş etkilerini anlamıştır. Ruelle, olasılıkla seleflerinin gözden kaçırmış olduğu uterus kavitesinde bulunan bazı damarları Rufus’un gösterdiğini Clinch’e dayanarak bildirmektedir . İnsan anatomisine dair bir çalışması karaciğerin en eski beş loblu tanımını içermektedir. Koyunun over kanalını (oviduct) tanımlamıştır. Günümüze ulaşan kitaplarından Basit Anatomi Kitapçığı (Elementary Treatise of Anatomy) anatomi terminolojisine ilişkin en eski kitapçıktır.

Pek çok hastalık ve semptom onun tarafından tanımlanmıştır. Hijyen konusunda önerilerde bulunmuştur. Cerrahisinin en önemli bölümü hemostaza dair yöntemlere ilişkin açıklamalarıdır. Tıbbi botanik alanında da isim yapmıştır. Albrecht von Haller (1708-1777) sayesinde botanik anatomi ve terapötik alanındaki çalışmalarının kıymeti anlaşılmıştır .

Böbrek hastalıkları konusunda yazılmış olan ilk kitap "Böbrek ve Mesanenin Hastalıkları" Efesli Rufus tarafından birinci yüzyılın sonunda yazılmıştır .

Efesli Rufus’un günümüzde ulaşılabilen yazılı eserleri Gul. Clinch tarafından Londra’da 1726 yılında De Vesicae Renumque Morbis, De Purgantibus Medicamentis, De Partibus Corpis Humani, Nunc Iterum Typis Mandavit adıyla bir araya getirilmiştir. Eserler daha sonra Charles Daremberg ve Ch. Emile Ruelle tarafından 1879’da Paris’de Yunan çalışmalarına dair Yunan ve Arap kaynaklarından

derlemeleri içeren şekilde Fransızca çevirisi ile birlikte hazırlanmıştır. Almanca çevirisi ise Anatomishe Werke des Rhuphos und Galenos adıyla Robert von Töply tarafından Weisbaden’de 1904’de yapılmıştır.

Felsefe, astronomi gibi alanlarda eserler veren diğer meslektaşlarının aksine, Rufus yalnızca tıbbi konular üzerine yazmıştır. Motor ve duysal sinirleri bağ dokusu yapılarından kesin olarak ayırarak, optik kiyazmayı ve vagus sinirini tanımlayarak nöroanatomi alanına önemli katkılarda bulunan Rufus, Anadolu topraklarında yetişmiş önemli hekimlerden birisidir.

Ahmet ACIDUMAN , Işıl ARITÜRK , Önder İLGİLİ
Türk Nöroşirürji Dergisi, 2010, Cilt: 20, Sayı: 2, 64-69

***

EK BİLGİ: 

Göz ve gözün yapısı ile ilgilenmiş ve göz lensini ayrıntılı olarak açıklamıştır. Bilindiği gibi, lensin fonksiyonu ile ilgili ilk önemli bilgiler için 16. yüzyılı beklemek gerekecektir. 16. ve 17. yüzyılda, lens ve kırılma konusunda yapılan çalışmalar sonucunda (Realdo Colombo, Descartes ve Newton), göze gelen ışık ışınlarının lenste kırıldığı belirlenmiştir. Fotoğrafçılıkta kullanılan lenslere onun adı verilmiştir.

RUFUS adı Romalılar arasında çok görülen bir ad ve Latince anlamı kırmızı-sarışın'dır. Büyük bir ihtimalle kızılsaçlı olduğu için bu isim verilmiştir.

OEUVRES DE RUFUS D'EPHESE - Fransızca e-kitap

Die Syrischen Fragmente des Rufus von Ephesos - Almanca e-kitap

SB.

***

TARİHTE TIP - 4/4

ROMA VE BİZANS İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE TIP

Bir destana göre Roma’nın kuruluşu şu şekilde anlatılır; 

İtalya’daki bir taht kavgasında bir sepetle nehre bırakılan Romulus ve Remus adındaki ikiz kardeşler bir dişi kurt tarafından kurtarılıp büyütülürler. Kardeşler yetişkin hale geldiklerinde kimliklerini öğrenirler ve Tiber’de bir şehir kurma girişiminde bulunurlar. Kurulacak olan şehrin adını belirlemeye gelince iki kardeş arasında kavga çıkar ve Romulus Remus’ü öldürür ve M.Ö. 753’de kurduğu şehre Rom adını verir . (Bunun için Etrüsk/Rasena destanına bakmalıyız. Ayrıca 2008 Etrüskler Bodrum sempozyumunda Etrüsklerin Lydia/Batı Anadolu'dan gittiği ve bir Türk kavmi olduğu söylenmiştir.-SB)

Nazım Hikmet “ Gümüş yaldızlı kitaplarda yazılı bu temelinde Roma’nın dişi kurt sütüyle dolu kovalar ve bir avuç kardeş kanı var “der. 

Bugün Roma’nın kuruluşu ile ilgili bilgilerimiz daha gerçekçi sayılmakta, Latin ırkından olan Romalılar M.Ö. 1200’lerde İtalya’nın kuzeyine göç etmişler, kuzeyde komşuları olan Etrüskler onları birçok yönden etkilemişlerdir. 

Başlangıçta bir kraliyet, sonra bir cumhuriyet ve daha sonra bir imparatorluk olan Roma’da devlet idaresine, hukuk ve askerliğe çok önem verildiği için tıp pek gelişmemiştir. İlk devirlerde tıp sanatını icra eden bir hekim sınıfı yoktu. M.S. 1 yüzyılda Pliny’nin de yazdığı gibi “Roma halkının 600 yıldan beri tıp sanatı değil, hekimi yoktu.” 

Bir Romalı asker hukukçu, çiftçi olabilirdi; lakin sanat olarak tababet icra etmesini şerefine yakıştıramazdı. Hasta tedavi etmek aile reisine “Pater Familias”’a düşen bir ödevdi ve herkes kendisinin hekimi idi. 

Başlangıçta Roma tıbbı üzerinde Asyalı bir kavim olduğu sanılan Etrüsklerin etkisi oldu. (Mezopotamya’nın etkisinde kalan Etrüskler’de hepatoskopiye önem verilirdi.)(Mezopotamya'yı yurt edinmiş Sumerler/Kengerler Türkçe konuşan bir Türk kavmidir, Muazzez İlmiye Çığ-SB) 

Roma kuvvetlenip silah zoru ile Yunanistan (MÖ 146), Anadolu (MÖ 129), Suriye (MÖ 63) ve Mısır’ı (MÖ 31) fethedince bu diyarlarda hüküm sürenler Yunan hayat görüşünü ve ilminin üstünlüğünü kabul etmek zorunda kaldı. Yunan uygarlığı ile temas eden Roma, ilkönce mağlup olanların tanrılarını adlarını değiştirerek de olsa kabul etti. Baş tanrı Zeus Jüpiter adını aldı, ev ve tarlaların koruyucusuydu, eşi Juno aile tanrıçasıydı. Minevra bilgi tanrısı, Mars savaş tanrısıydı, Neptün deniz tanrısı, Vulkan ateş tanrısı, Diana av tanrıçası, Venüs de güzellik tanrıçasıydı. Zamanla Yunanca da kabul görüp, zengin ve eğitimli kişilerin dili haline geldi. 

Roma uygarlığında tıbbi uygulamalar yapan kişilerin çoğunluğu köleler ve özgürlüğünü sonradan kazananlardı. Üst sınıftan Romalıların genellikle kendi aileleri için özel köle hekimleri vardı. Bazen bunları diğerlerine de kiralıyorlardı. Hekimler genelde Yunan asıllıydı ama Mısırlı ve Yahudi göçmenler de çalışıyordu, Roma’ya 

gelen bu Yunanlı hekimlerin statüleri düşüktü ve aralarında köle olanlar da vardı. Bu hekimlere yurttaşlık hakkı ilk kez Cesar zamanında verildi. Julius Cesar tababetin önemli bir halk hizmeti olduğunu anlayan büyük bir kumandan ve devlet adamıydı.

Cesar zamanında (MÖ 101-44) halk 3 sınıfa ayrılmıştı. 

1- Patricienler (Hemşehriler); bunlar Roma asıllı olup, özgür ve her hakka sahiptiler. 

2- Plebler; Roma asıllı olmayıp, özgür fakat yalnızca bazı haklara sahip olanlar. 

3- Esirler, köleler; Hiçbir hakları olmayanlar. (Giyimleri bile özgür insanlardan farklı idi) 

Cesar Yunan hekimleri Roma’ya çekebilmek için yasalarda bazı değişiklikler yaptı ve memleketine gelecek olanlara Patricien hakkını tanıdı. 

Yunanistan’ın aksine Roma’da tıbbın icrası kadınlara yasak değildi. Kadın hekimlere Medica, ebelere Atronea veya Obstretica denirdi. Erkeklerin tartışma ve aktivitelerine ise çok az kadın dahil edilirdi. Genel olarak toplumda kızların yaşamı ve ölümü üzerinde ailenin reisinin mutlak gücü vardı. 

Askeri birliklerde de birliğin büyüklüğüne göre belli sayıda hekim bulunurdu. Bunlar atalardan gelen tıbbi bilgiler konusunda özel deneyim sahibi olan basit askerler olabilirler. 

Başlangıçta tıbbi uygulamaların bir düzenlemesi yoktu. Kimin hekim olarak çalışabileceğini belirleyen bir tanımlama ve belgelendirme yoktu. Hekimlere vergiden, askerlik ve diğer kamu görevlerinden muaf sayılmalarıyla ayrıcalıklar tanınıyordu. 

İmparator Severus İskender (MS 222-235) eğitimi belgelendirmeyi ve kontrolü düzenleyen kapsamlı kanunlar çıkardı.

Halk Sağlığı ve Hijyen 

Romalılar ümitsiz hastalara ve sakatlara pek az ilgileniyorlardı. Aynı küçümseme istenmeyen yeni doğanlara kadar uzandı ve onların öldürülmesine kadar gitti. 

Hijyen alanında yenilikler getirmişlerdi. Kanalizasyon, su bağlantıları ve kaldırımlı caddeler inşa etmişlerdi. Su taşıyan borulara filtreler yerleştirmişlerdi. 

Şehre su sağlamanın yanı sıra suyu ve lağımı şehrin dışına taşıyan bir akıtma sistemleri vardı. Bataklık içeren toprakların hastalıkla alakası çoktan anlaşıldığından, bataklıklar ve durgun sular düzenli olarak boşaltılıyordu. 

MÖ 1. yy’da Marcus Varro “Gözle görülemeyecek kadar küçük bazı yaratıkların ürediği, bunların havada dolaşıp ağız ve burundan vücuda gelerek ciddi hastalıklara yol açtıkları için“ bataklıkların yakınına bina yapılmasını yasaklamıştı. 

Ölüleri şehrin içine gömmeyi yasaklayan yasalar vardı. MS 2. yüzyıl civarında cesetleri yakma ve küllerini bir kavanozda toplama geleneği uygulanmıştır. Daha sonra kadavralar gömülmeye başlanmıştır. 

Roma’da sokakların, içilecek suların, çarşılarda satılan gıda maddelerinin temizliğine büyük önem gösterilirdi. Hamam ve kaplıcaları vardı. Kaplıcalarda sıcak su salonları (tepidarium) ve soğuk su salonları (frigidarium) vardı. Ayrıca halka açık helalar da mevcuttu. 

Hekimlerin muayenehaneleri ve evleri dışında hasta ve yaralıların bakılıp tedavi edilebilecekleri yerler yoktu. Sadece askeri birlikler arasında bir hastane sistemi gelişmişti. Siviller için şehirlerde hastanelerin kurulması MS 4.yy’a kadar gerçekleşemedi. 

İlk hastane 394 yılı civarında Hıristiyan hayırsever Fabiala tarafından kuruldu. 

Roma’da Tababet İcra Eden Ünlü Hekimler 

Cesar’ın tanıdığı haklar sonunda, çoğunlukla Anadolu ve Mısır’dan Roma’ya ünlü hekimler geldi. 

Archagatos; 

(MÖ 219) Roma’ya Yunanistan’dan gelen ilk hekimdir. Onun meslek hayatı Romalıların hekimlere karşı değişen tutumlarına örnek teşkil eder. 

Asklepiades; 

(MÖ 124) Bursa’lı bir atomisttir. Atomister hastaları erken, kuvvetli 

ve hoşa giden bir şekilde tedavi etmeyi önerirlerdi. (tuto, celerites, acjucunde=güvenli, çabuk ve acısız tedavi) Galen onu bir şarlatan saymıştır, fakat alt ve üst tabakadan birçok insan onu ”Cennetten bir elçi” olarak kabul etti. 

Onun sağlık öğretileri Hipokrat’ın düşünülüp taşınılmış reddi anlamına geliyordu. Çünkü o, hastalığı doğanın değil, hekimin tedavi ettiğine inanıyordu. Dört hümor doktrinini yasakladı. Bunun yerine vücudu, arasında vücut sıvılarının aktığı, her zaman hareket halinde olan, değişik boyutlarda, neredeyse sonsuz sayıda akımdan 

oluştuğu varsayılan ayrıntılı hazırlanmış maddesel bir sistem getirdi. 

Sağlık, atomları sorun çıkarmayan, pürüzsüz aktivitelere bağlıydı. Hareketler düzensizleştiğinde ise hastalık olurdu. Bu düşünce daha sora kurulacak olan metodizme temel teşkil etmiştir. Diyet, egzersiz, masaj, yatıştırıcı ilaçlar, lavmanlar, müzik ve şarkı söyleme gibi yumuşak metotlar kullandı. 

Özetle; 

1- Otoriteleri bir kenara attı, 

2- Dört Hümörü reddetti. 

3- Teolojik açıklamalardan kaçındı. 

4-Vücut mekanizmalarına materyalist bir yaklaşım getirerek rasyonalizme giden ilk adımı atmış oldu. 

5- Roma’da özellikle Yunanlı doktorların yerlerin sağlamlaştırdı. 

Temison; 

Metodist mektebin kurucusudur. Metodistler hastalıkların nedeniyle 

asla ilgilenmezlerdi. Onlara göre hastalık, vücut dokularındaki deliklerin çok gergin veya gevşek olmasından ileri gelirdi. Sıhhat bu ikisinin arasındaki dengeydi. 

Soranus/Soranos; 

(MS 98-138) Anadolu’daki Efes’ten gelen Soranus bilhassa Obstetrik ve kadın hastalıkları ve pediatri alanında ün salmıştır. Buluğ çağı fizyolojisi, adetler, döllenme, normal ve patolojik doğum hakkında çok doğru gözlemleri vardır. Abortuso karşı olan bu hekim döllenmeyi önleyecek bir çok antikonsepsiyonel metod geliştirmiştir. Soranus ebelere büyük önem vermiştir ve onlarda bulunması gereken nitelikleri bildirmiştir. En önemli nitelik olarak Hipokrat andına uygun olarak sır tutmayı saymıştır. 

Soranus’tan önce güç, tehlikeli doğumlara yalnız annenin hayatını kurtarmak için çaba sarf edilirdi. Soranus ise anne ile birlikte çocuğun da hayatının korunmasını da elden geldiği kadar ihtimam edilmesini önerdi. Soranus’un birçok insan kadavrası teşrih ettiği sanılır, çünkü kadın döl yatağının hayvanınkine benzemediğini, rahmin boynuzu olmadığını iddia eden ilk hekimdir. 

Aretaeus; 

Kapodakyalı bir Eklektiktir. Eklektikler muhtelif mezheplerin en iyi 

taraflarını kabul ederlerdi. Ona göre sıhhat katı, sıvı ve uçucuların (ruhların) dengeli bir karışımıdır. Epilepsi, tetanos, inme, astım, pnömeni, plörezi, tüberküloz hakkında ilginç gözlemlerde bulunmuştur. Diabet hakkında bilgi veren belki de ilk hekimdir.

Diascorides; 

(MS 1.yy) Anadolu civarında doğmuş, İskenderiye ve Atina’da 

hekimlik tahsilini tamlayıp Roma’da imparator Neron (MS 37-68) ve Vespasien’in (MS.7-79) ordularında cerrah olarak hizmet vermiştir. Yüzlerce bitkinin tıbbi kullanımı hakkında çalışmalar yapmış ve bunları kaydetmiştir. MS 78 yılı civarında Dioscoriodes’in Yunanca yazmış olduğu eser zamanla birçok dile, Arapça (KitabalHasayiş), Latince (Materia-Medica) çevrilmiş ve önemini 16 yüzyıla kadar muhafaza etmiştir. 

Materia Medica yani tababetin esas maddelerinin ilk cildinde “aromatik tıbbi bitkiler”, ikinci cildinde “hayvani droglar”, üç ve dördüncü ciltlerde “kökler, yapraklar, usaraler”, beşinci ciltte “madeni droglar”, altı ve yedinci ciltlerde “zehirli hayvanların 

ısırmalarından” bahsedilir. Opiumu ilaç olarak hazırlayan ilk hekim o olmuştur. Ayrıca 600 kadar bitki tanımlamıştır. 

Celsus; 

(14-37) Hekim veya cerrah olmadığı düşünülür. Felsefe, askeri bilim, tarım, hukuk ve tababet konularını kapsayan geniş bir ansiklopedi yazmıştır. Ansiklopedinin tababete ait kısmı “De re Medicina”dır. Tıp tarihi, sağlığın korunması ve vücuttaki hemen her organın sistemiyle ilgili bozukluklar gibi çok çeşitli konuları kapsar. Cerrahiyle ilgili çok detaylı tanımları mevcuttur. 

Celsus enflamasyon 4 ana belirtisi olan; kızarıklık (rubor), ısı (calor), sişlik (tumor), ağrı (dolor)’yı tanımlamıştır. Kanayan damarların bağlanması ve kesilmesiyle ilgili, özellikle öne çıkan belki de ilk tanımlamayı yaptı. Birçok operasyonu açık bir şekilde tasvir etti. Doğum konusunda yenilikler getirdi. Tedavide egzersiz, dinlenme, önlemler gibi hafif metotları tavsiye etti. 

Muayenede gözleme ve hastayla iletişime önem verirdi. “Tıbbi uygulamaların başarısızlıklarının faturası, sanatın kendisine çıkarılmamalıdır. Deneyimli hekim, hastasının başına gelir gelmez onun kolunu yakalamayıp, öncelikle onu seyreder. Gerçekten ne durumda olduğunu keşfedebilmek için onu bakışlarıyla izler. Eğer hasta adam korktuğunu belli ederse, elleriyle muayeneye başlamadan önce uygun sözlerle onu sakinleştirir” diyerek hekimlere yol göstermiştir. 

Pliny; 

(23-79) Biologtur. 34 ciltlik bir Tabiat Tarihi (Histoire Naturelle) yazmıştır. Bu eserin tıbbi kısımları özetlenerek Medicina Plini olarak bilinmektedir. Onun tarih, fizik, biyoloji, kimya, coğrafya, felsefe, folklor, büyü, bitkiler ve tıp hakkında yazdıkları sayesinde daha sonraki kuşaklar geçmiş hakkında geniş bilgiler edindiler. (Bu bilgilerin bazıları hayal ürünüydü) Ayrıca ışığın sesten daha hızlı yol aldığını ve dünyanın çok hızlı döndüğünü iddia etti. Pliny ölümden sonraki hayata inanmadı. 

Tanrının şeklini ve endamını keşfetmeye çalışmanın insan zayıflığının bir ürünü olduğunu inanıyordu. Tanrı her kimse ve her neredeyse tamamen histen, görmeden ve duymadan, tamamen ruhtan, tamamen akıldan ve tamamen kendisinden ibarettir 

derdi. Onun çalışmaları ortaçağ boyunca otorite olarak kabul edildi. Pliny’nin Vezüv’ün Pompei ve Herkülenyum’u gömen patlamasında öldüğü bilinir. 

Efesli Rufus; 

(110-180) Roma’da bulunduğu dönemde önemli anatomik 

gözlemler yaptı. Optik sinirlerin doğru seyrini ve lens kapsülü de dahil olmak üzere göz kısımlarını açıkça tanımladı. Pneuma teorisini (yaşama gücünün havadan kaynaklandığını dair fikir) destekledi. Daha önce bildirilen fakat tam olarak kabul görmeyen bazı anatomik bilgileri tasdik etti. Böbrek ve mesaneler hakkında ayrıntılı bir kitap yazdı. Sadece bir araştırmacı değil, aynı zamanda saygıdeğer bir hekimdi. 

Galen,Galenos; 

(MS 130-200) Yunanlı hekim Galen tüm zamanların tıbbi konuları

üzerine en etkili yazardı. Geniş bakış açılı acımasız bir eleştirmen, dikkatli ve doğru bir gözlemci, tartışmasız, doğmacı bir otorite ve orijinal bir düşünürdü. Neredeyse 150 yıl boyunca birçok farklı ülkede tıp çalışmalarında inkar edilemeyecek bir otorite oldu .

Bergama’da dünyaya gelmiş ve genç yaşta yoğun bir eğitim almıştı. Derler ki, 17 yaşına varınca babası rüyasında tıp tanrısı Aesculap’ı görmüş ve tanrı çocuğun hekim olarak yetiştirilmesini kendine emretmiş, bunun üzerine genç önce İzmir’e sonrada İskenderiye’ye giderek orada tıp tahsilini tamamlar. Çok çeşitli hastalıkları, tedavileri ve felsefeleri gözleme, İskenderiye’de de doğrudan klinik deneyim kazanma imkanı buldu. 

Bergama’ya döndüğünde yerel gladyatör oyunlarının şefi, Galen’i gladyatörlere hekim olarak atadı. Gladyatörlerin sağ kalmasının bir parçası olan ağır yaralanmaların tedavisi, onun yaşayan insan anatomisini, özellikle de kemikleri, eklemleri ve kasları gözlemlemesini ve kırıkların yanı sıra zalim göğüs ve karın yaralanmalarını da tedavi etme yeteneğini geliştirmesini sağladı. 

İmparator Marcus Aurelius döneminde Roma’ya gitti. Orada anatomi ve fizyoloji dersleri verdi. Başarılarının artması soncunda imparatorun hekimi oldu. Çağdaş veya eski, kendi fikirlerine karşı olan metotlarla dalga geçti, onları gülünç duruma düşürdü. Anatomi, fizyoloji, farmakoloji, patoloji, tedavi, hijyen, diyetetik ve felsefe hakkında bilim dili olan Yunancayla sayfalar dolusu yazdı. 

Her şeyin amacının önceden belirlenmiş olduğu görüşü bazen gördüklerini çarpıtmasına veya doğanın belirli bir amaç vermiş olması gerektiğini düşünerek, organlara bir fonksiyon uydurmasına yol açtı. Bir özelliği de Hümoral Teoriyi kullanmasıydı. Dört temel hümor (balgam, kan, sarı safra, siyah safra) hastalık ve sağlıktan sorumluydular. Galen bu kavramı bütün kişilikleri dört tipe ayırmak için özenle genişletti. Ağırkanlı, iyimser, melankolik ve canlı günümüzde hala mizaçlarısınıflandırmakta kullanılan terimlerdir. Dört Hümore dayalı kan akıtmayı uyguladı fakat alınacak kan miktarında dikkatli olunmasını tavsiye etti. 

Hipokratın aksine hastalığın kişinin dışındaki bir nedene bağlı olduğuna inandığından, tedavinin hastalığının gelişmesine karşı gelmekle yapılacağını savundu. (Contraria contrariis curantur) 

Eskiden İskenderiye’nin sermeyesi olan insan vücudunun doğrudan disseksyonu (Herhangi bir canlının iç yapısını incelemek üzere kesip açma olayı) artık uygulanmadığından, Galen ve diğer anatomisiler bilgileri başka yollardan aramak zorunda kaldılar. Yaralanmaya maruz kalan organları şans eseri gözlemek, tesadüfen terk edilmiş bir ceset bulmak, hayvanları disseke ederek insanlara benzer yanlarını bulmak gibi yöntemlerdi bunlar. Hayvan disseksyonu Galen’i özellikle iç organlar konusunda hataya düşürdü. Ayrıca bazen teorilerine uyması için orada bulunmayan yapıların varolduğunu savundu. “Tanrı yaratığı değil mi ? hayvanda ne varsa insanda da o var” diyen Galen’in anatomi bilgileri tehlikeli, buna mukabil fizyoloji bilgileri çok doğru idi. (“Anatomi bilgisi olmayan hekim, planı olmayan mimara benzer” demiştir.) 

Ne var ki ondan sonra gelenler onun söylediklerine körü körüne inanacaklar. “Calinos şöyle der, Calinos yanılmaz” düşüncesiyle üstadın yazılarını kontrol bile etmeyeceklerdir. Bu nedenle anatomi 16 yüzyıla kadar hiçbir gelişme kaydetmeden sürüp gitmiştir. 

İyi ve kötü sonuçları hile veya övünme katmadan bildiren Hipokrat’ın aksine Galen çoğunlukla başarılarını saydı, genellikle de kişisel tatmininin ifadelerini de ekledi. Fakat çabuk düşünüp kara verme yeteneğini de gösterdi. Galen duyu ve motor sinirleri ayırt etti. Spinal kordun kesilmesinin oluşturduğu etkileri izhar etti, göğüs kafesinin fizyolojik hareketlerini inceledi, nabza önem verdi. Duygularla vücudun somut semptomları arasındaki ilişkiyi anladı. Hipokrat geleneklerine uyarak tedavide doğaya, dinlenme, egzersiz gibi hafif metotlara yardımcı olmayı, hijyenik rejimlerle hastalıkların önlenmesini amaç ediniyordu. 

Geniş kapsamlı ilaçlar kullandı. Poliformasiyi aşırıya kaçırdı. Hümorleri sıcak,soğuk, kuru ve nemli gibi özelliklerine göre sınıflandırdığı ajanları karıştırıp harmanlandı. Örneğin, Sıcak olarak sınıflandırılan bir hastalık, soğuk sınıfından bir ilaç gerektiriyordu. Sırdaşı bir farmakolojik bileşimi olan “Theriac”ı hazırladı. Bu karışım önceleri yılan sokmasına karşı bir antidot olarak ortaya çıkmış, sonraları ise bütün zehirlere ve hatta salgınlarla baş etmek için kullanılmıştır. 

Cerrahideki ameliyatları iki başlık altında toplamıştır. Ayırma ve yaklaştırma, yaklaştırma; kırıkların redüksiyon ve sarılması, dışarıya çıkan bağırsakların, rahmin ve rektumun redüksiyonu, batının kapılması, doku eksikliklerinin yerine konmasıyla ilgilidir. Ayırma; Basit insizyonlar, sünnet, amputasyon, dağlama, kazıyarak 

temizlemedir. 

Cerrahide ayrıca Laudablepus görüşünü öne sürdü. Buna göre yaraların kapanması için önce irin teşekkülü arzulanırdı; çünkü ancak bu sayede yara iyileşip kapanabilirdi. Bu yanlış görüşün etkisi uzun zaman sürdü. 

Galen’in çalışmalarının 150 yıl kadar ağırlığını koruyabilmesinin nedenleri; 

1- Ortaçağın henüz oturmamış şartları otoriteye ve katiyete özlem duyuyordu. 

2- Galen’in dogmatik, didaktik ve hatta pedantik stili ve hiçbir soruyu cevapsız bırakmaması mutlakıyete olan bu özlemi giderecek biçimdeydi. 

3- Teolojik fikirleri Hıristiyan kilisesi tarafından benimsenmesini kolaylaştırdı. Vücudu ruhun durak yeri olarak kabul ediyordu. Ruhun ölümsüzlüğüne inanması

Yahudi-Hıristiyan-Müslüman dünyasında sevilip tutulmasına neden oldu. 

4- Ansiklopedik düzenlemeleri tıbbi bilgi için hazır kaynak teşkil ediyordu. 

5- 16. yy.’da Rönesans’ın anatomisti Vesalius otoritenin temellerini 

sallayıncaya kadar hiç kimse ona eşit olamadı. 

Roma İmparatorluğunun Çöküş Dönemleri 

Doğu Roma İmparatorluğunun Kuruluşu 

Geniş topraklara sahip olan imparatorluk içten içe çökmeye başlamıştı. Bu çöküşün başlıca nedenleri; 

Disiplinsizlik, ahlak sükutu, sosyal eşitsizlik, özgür küçük bir sınıfın, lüks içinde yaşamasını sağlamak için büyük bir köle sınıfının çalışması, toplanan verginin halka yararsız bir şekilde israfı, Afetler, kıtlıklar, salgınlar; Vezüv yanardağının indifası, veba salgınları, sıtma Hıristiyanlığın gelişmesi; Hıristiyanlık dini insanların eşit ve kardeş olduklarını, tanrı önünde Romalı soylu ile herhangi bir köle arasında fark olmadığını, hepsinin de tek Allah’ın kulları olduğunu söyleyerek aşağılık sayılan köleyi haysiyetli bir insan mertebesine ulaştırmıştır ve böylece Roma’ya en büyük tırpanı vurmuştur. 

Halktan doğan Hıristiyanlık köle barınaklarından imparatorların sarayına ancak üç yüz yılda varabildi. İseviliği ilk kabul eden Roma imparatoru 306-357 yılları arasında hüküm süren Constantin oldu. Constantin, 330 senesinde stratejik nedenlerin etkisiyle başşehri, Roma’dan Bizans’a taşıdı ve bu kente ismini verdi. Bundan sonra Bizans’a Constantinopolis dendi. Şimdi Latince konuşan bir Batı, Yunanca konuşan bir Doğu Roma imparatorluğu vardı. 

Kavimler göçünün başlangıcıyla, Roma imparatorluğu 395 yılında ikiye ayrıldı. 476 yılında ise Batı Roma imparatorluğu yıkıldı. Doğu Roma (Bizans) ise Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet’in 1453’de İstanbul’u fethetmesiyle sona erdirilmiş olacaktı. Böylece 476’da Roma’nın Gotların eline geçmesi ve 1453 ‘de İstanbul’un Türklerin eline geçmesini Ortaçağın başlangıcı ve bitişini belirleyen olaylar olarak sayabiliriz. 

Bizans Tababeti 

Bizans tababeti Hıristiyan imanına dayanan dogmatik bir tababet idi. Hastalık ve ölüm genellikle Tanrı işi olarak kabul edilirdi ve bunlara karşı müdahalede bulunmak doğru sayılmazdı. Tababet resmi olarak Kilise tarafından kontrol edilirdi, fakat sihirbazlar, muskacılar, büyücüler ve efsuncular da giderek artmaktaydı.

Bizans’ta sosyal ve hamiyet müesseselerin kuruluşu; 

Bizans devleti tıp ilminin ilerlemesine önem vermiyordu. Hamiyet müesseseleri olarak hastaneleri kurarak hastalara yardım etmeyi sırf Tanrıya hoş görünmek için yapıyorlardı. Din adamlarının yanı sıra imparatoriçeler de sosyal yardım müesseselerinin kurulmasında öncülük ettiler. 

Hekim Azizler; Eski çağlarda muhtelif tanrı ve tanrıçaların şifa yetkilerine inanırlardı. Bu inanç Bizans’ta aziz ve azizelere nakledildi. Aziz hekimler arasında “anargyroi” yani “Hayır için tedavi eden” bir zümre vardı ki bunların esasen hekim oldukları söylenir. 

Bizans tababetinin büyükleri; 

Dine, imana dayanan bu tababetin yanı başında, hiç değilse 7. yüzyıla kadar ilme yer veren eser yazan tabiplere de rastlarız. Bunların başında Oribaius gelir. 

İmparator Julien’in saray hekimi olarak görev yapmış ve 70 kadar eser yazmıştır. 6.yy.’ın başlarında yaşayan Amidalı (Diyarbakırlı) Aetius imparator Justinien’in hekimiydi. Yunan tıp yazarlarının 7.yüzyıla kadar görüşlerini bir araya getirerek 16 ciltlik “Tetrabiblios” adlı eserini yazmıştır. 

Aydınlı Hekim İskender (Alexander of Tralles - 525-605) fikir özgürlüğü ile dikkatleri çekmektedir. Calinos’un prensiplerinden ayrıldığı noktalar olmuştur, iç hastalıklarının patolojisi ve tedavisi hakkında kitaplar yazmıştır. 

Aeginalı Paul ( Paul of Aegina-625-690); cerrah ve nisaiyeci olan bu hekimin yedi fasıllık bir kitabı bulunmaktadır. İçeriğinde hijyenik diet, genel patoloji, saç-beyin-sinir-kulakgöz-burun-ağız hastalıkları, cüzzam-deri hastalıkları-yanıklar-genel şiruizihemorojiler, zehirler, cerrahi, farmokoloji hakkında bilgiler mevcuttur. Paul'dan sonra tababetin yönü gittikçe değişecek, Hipokrat ve Calinos’ın açtıkları ilim yolundan uzaklaşılacak ve mucizeye dayanan bir tababet anlayışına doğru kayılacaktır. 

Prof.Dr.Şahin Aksoy (1965-2012)
2008-2012 dönemleri Şanlıurfa Tabip Odası Başkanlığı

***

Huneyn Bin İshak

Huneyn Bin İshak  (Hunayn ibn Ishaq) (810-873)

Huneyn bin İshak’ın babası eczacıydı. Babasının laboratuarındaki malzeme ve âletler, Huneyn bin İshak’ta ilme karşı bir ilgi uyandırdı. Basra’ya gidip,  Arap dili ve edebiyatını öğrendi. Asıl arzusu tabip olmaktı. Bu yüzden Bağdat’a giderek, tıp ilmini tahsil etti. Ayrıca Yunanca, Süryanice ve Farsçayı öğrendi.  Anadolu’ya giderek eski doktorların eserlerini asıllarından okuyup inceledi.

Tıbbın göz sahasında meşhur oldu, bu alanda eserler verdi, tıptaki bilgisi devrine göre en üst seviyedeydi.

Huneyn bin İshak, tabipliği yanında tercümanlığı ile de tanındı. Bağdat’ta kurduğu tercüme mektebi ile kütüphanesinin idare işlerini yürüttü. Yunanlı tabip Galen’in (Calinus/Kalinos’un) eserleri dahil 129 adet tıp kitaplarını Arapçaya tercüme etti. 

Ekler:

Alexander von Tralles II.Band auf Deutsch: e-kitap

Bergamalı Lokman Hekim Galenos - Bergama Belleten 18 : pdf

Pliny the Elder İngilizce, Almanca, Fransızca : e-kitap

Pliny the Elder ya da Gaius Plinius Secundus

Efesli Soranos ve Efesli Rufus

ve

Kadın Hekimler , Kocakarı , Cadılık

***