 |
| Esik Kurganı'ndan çıkan İskit kupası |
Çok geniş bir coğrafyaya yayılan İskitler Ön Asya’ya da giderek orada belirli bir süre kalmışlardır.
MÖ VII. yüzyılın başlarında Asur İmparatorluğu sınırına kadar ulaşan İskitlerin (290) MÖ IV. yüzyılın başlarında hâlâ Anadolu’nun doğu kesiminde bir güç olarak bulunmaları (291) onların çivi yazısı kültür sahasında ne kadar uzun bir süre kaldığını göstermek bakımından büyük önem taşır.
Bilim âleminde çivi yazısı olarak kabul edilen ve MÖ 3100 yıllarında Sumerliler tarafından icat edilmiş olan yazı etkisini miladi yıllara kadar sürdürmüştür. (292) Bu yazı Mezopotamya sınırlarını aşarak Anadolu, İran ve Yunanistan’a kadar yayılmıştır.
İskitler Ön Asya’ya doğru yöneldiklerinde bu yazı Asurlular, Persler ve Urartulular tarafından kullanılmaktaydı. Yani İskitler çivi yazısı kültür sahasına girmişler ve bu sahanın odak noktasında uzun sayılabilecek bir süre kalmışlardır.
İskitlerin çivi yazısı kültür sahası içerisinde epeyce bir süre kalmaları bu yazıya yabancı kalmadıklarını göstermektedir. Sus’ta bulunan yazıların, hakiki manada Türk olan Sakalara ait olduğu Mordtmann tarafından belirtilmektedir. Ayrıca, bu yazıların dilini Türk-Ugor diliyle bağlantılı görmekte ve bunu Sakaca olarak adlandırmaktadır. (293)
Bu metinler bize onların çivi yazısını öğrendiklerini ve bu kültür sahası içerisinde kullandıklarını göstermektedir.
Kazakistan’da Alma-Ata yakınında Esik Kurganı’nda bulunan runik yazı da büyük önem taşımaktadır. Bu yazı hakkında değişik görüşler beyan edilmiştir. Bazıları bu yazının ilgili küçük çanağın üzerine sonradan yazıldığını ileri sürmüştür. (294)
Bu görüşü savunanların karşısında Türkologlar, bu yazının Orhun-Yenisey tipinde olup Eski Türkçe olduğunu, Altay dilleri grubuna dâhil bulunduğunu ve runik bir alfabe ile yazılmış olduğunu ileri sürmektedir. (295)
Esik Kurganı’ndan çıkarılan horizontal yazı yirmi altı harften oluşmakta ve Orhon-Yenisey yazılarını hatırlatmaktadır. (296)
Bu yazı önce de üzerinde durduğumuz üzere, Süleymanov tarafından “Han’ın oğlu yirmi-üç yaşında yok oldu (Halkın?) adı sanı da yok oldu” şeklinde gönümüz Türkçesine aktarılmıştır. (297)
Yine ona göre burada kullanılan yirmi altı harf Göktürk metinlerinde kullanılan harflerin ilkel şekilleri olup kullanılan kelimeler de yine Göktürkçede geçen kelimelerin eski şekilleridir. (298)
Pavlador bölgesinde Bobrovoye köyü yakınlarında yapılan arkeolojik kazılar sonucunda bir kurganda Saka dönemine, MÖ V-IV. yüzyıllara tarihlendirilen runik yazı ele geçirilmiştir.
Bir altın gem kayışı üzerinde tutturulmuş kemik nazarlık bir karaca şeklinde oyulmuş ve bunda sağdan sola “beyaz maral” yazısı okunabilmiştir.
Nazarlık üzerindeki runik yazının Türkçe konuşan Sakaların yazı sistemi olduğu belirlenebilmiştir. Bu yazı, runik yazının Güney Sibirya ve Kazakistan’daki atlı kavimler arasında, ancak çok geç çıktığı yolundaki önce ortaya atılan görüşün belirgin bir biçimde yanlışlığını ortaya koymuştur. (299)
İskitler çivi yazısı kültür sahasına ulaşıp İran’dan Anadolu içlerine kadar nüfuz ettikleri ve burada bir müddet hâkimiyet kurdukları zaman zarfında çivi yazısını öğrenmişlerdir. Bunu açık bir şekilde Sus’ta bulunmuş olan çivi yazılı metinler göstermektedir.
Buradan ele geçirilen metinlerin dilinin de Türkçe ile bağlantılı olması ve Sakalara ait olduğunun belirlenmesi, onların çivi yazısını öğrendikleri ve kullandıklarını göstermektedir.
Esik Kurganı’ndan bulunan küçük bir çanağa yazılmış olan yazının da runik yazı olduğu ve daha sonraki Göktürk yazısının öncüsü olduğu kabul edilmektedir.
Esik Kurganı’nda bulunmuş olan bu yazının karakteri, kullanılan harfler ve şekilleri, Orhun-Yenisey yazısının karakteri, harfleri ve şekilleriyle karşılaştırılmış ve onların aynı olduğu belirlenerek Esik Kurganı’nda bulunan yazının Orhun-Yenisey yazısının prototipi olduğu kabul edilmiştir.
Prof.Dr.İlhami Durmuş
İSKİTLER
____________________
291) Ksenophon; IV, s.18.
292) E. Bilgiç; “Atütürk, Fakültemiz ve Kürsümüz, Sumerlilerin Tarih, Kültür ve Medeniyetleri”, DTCF Atatürk'ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi, Ayrı Basım, Ankara, AÜ Basımevi, 1982, s.107.
293) Mordtmann; s.77.
294) K. A. Akişev; Kurgan Issık, Iskuvtso, Moskova, 1978, s.59.
295) Akişev; s.59.
296) Süleymanov; s.85.
297) agm.; s.3.
298) agm.; s.1-3.
299) Amancolov; “The Words of Ancestors”, Erdem, 5, 15, 1989, s.793-794
....
Aşguzai - İskit – Scyth – Saka
Çoğunlukla bu kavimin orijini İrani (indo-europan) kabul edilmektedir. Bir kısım bilim adamı da bu kavmin Turani olduğunu kabul etmektedir.
Bu kavmin İrani (Aryan) olarak kabul edilmesinin temel nedeni, Ermeni ve Süryani kayıtlarinda geçen birkaç kelimenin, indo-europa kökenli olmasıdır.
Hem Tarihi kaynaklar, hem arkeolojik buluntular, hem de son yıllarda yapılan runik yazı çalışmaları, bize İskitlerin Turani bir kavim ve Altay orijinli olduğunu ispatlar.
AVRASYA’DA RUNİK YAZI
Turgay Kürüm
....
Issyk Inscription
To say that everything is clear, it is absolutely not. We have four (4) readings the Turkic, one (1) reading at Khotanese, and one (1) reading in a borsch languages collected from all the IE linguistic gardens, and all readings are different. It seems that should we give a linguist inscription of an elephant with a brush, it would be read in all languages except the elephant's. Because we have not discovered a mountain of elephant manuscripts. When we discover, we would read them, on the wave of the elephant popularity. For geologists, engineers, and economists, this does not work, but for linguists this is working as a clockworks, the dead are stubbornly silent, linguists do not understand the lingo of each other, and each creates a product in his own universe.
For the Issyk Alphabet table by Dr. Selahi Diker, the author of the AND THE WHOLE EARTH WAS OF ONE LANGUAGE (1996, 1999)
For a complete analysis of inscription by Prof. A.S.Amanjolov in his book HISTORY OF ANCIENT TÜRKIC SCRIPTT
.........
2600-year-old Issyk Inscription.
Two lines of Saka inscription that changed view on the history of the Türkic people
The oldest inscription in Türkic alphabet, the Issyk Inscription, written on a flat silver drinking cup, was found in 1970 in a royal tomb located within Balykchy ( Issyk), a town in Kyrgyzstan near Lake Issyk, and was dated by 5-th c. BC. In the tomb was a body of a man dressed from head to toe in magnificent attire, the clothes, jacket, pants, socks, and boots all had a total of 4,800 attached pieces of pure gold, greatest ever found in a tomb except Pharaoh Tutankhamen. The top of the cone-shaped crown covering ears and neck carried golden arrows emblem. A sword on the belt right side and a knife on the left were in sheaths. Beautiful relief ornaments of animal art decorated shields, belt and front of the hat. Radiocarbon tests determined the age of the finds as belonging to the fifth century BC. What was the world in the 5-th century BC? We have archeological discoveries, where dating is almost always somewhat speculative, and reconstructions of the ancient Greek maps, and the views of the Mesopotamian and Chinese records. From the Mesopotamian, Chinese, and Greek texts, from the archeological discoveries of the kurgans, from the written monuments, we get a glimpse of the nomadic nations of the Central Asia in the 5-th c. BC. The various interpretations of the graphics and contents of the inscription witness the paucity of the finds and the potential for the studies.
The difficulties in interpreting the same spelling are not staggering, all researchers working with texts not broken into words encounter them, and the task is complicated by the absence of vowels even if the modern language is known and a scribe is perfect, the bsncfvwls can be parsed quite differently, in addition to the “absence of vowels”. On another hand, with the today's capabilities, we can generate a list of possible options in seconds, given that we know most of the consonants, and have appropriate dictionaries and algorithms. This is, of course, applicable to any text with partially known phonetics, like the phonetized record of the Hunnic phrase. We should welcome the fact that the discussion finally broke off from the closeted bounds to the public review on the Internet.
And at last, the contents of the inscription finally fall within the known Türkic ethnological tradition of raising a leader to a throne, be he styled Shanyu or Khan or whatever: the chalice deposited with the Prince and its inscription appear to be the ceremonial cup he used to swear his oath of office during coronation, before being raised on a felt carpet and carried prescribed number of times around the Assembly of representatives. The departed was given his chalice, along with all other travel necessities, for the arduous travel to the other world.
Elshad Alili, Rizwan Huseynov 2012
*****
