1930'lardan başlayarak uzun yıllar boyunca okutulan ve Prof. Dr. Afet İnan'ın yazdığı "Vatandaş için Medeni Bilgiler" isimli bu önemli eserin büyük bir kısmı Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından bizzat yazılmıştır. Daha sonradan eğitim kurumlarında "Yurttaşlık Bilgisi" adı altında okutulan bu derslere, Atatürk'ün büyük bir önem verdiği bilinmektedir. Atatürk bu önemli eseri ile yurttaşlık hak ve ödevleri konusunda, yetişmekte olan ve Türkiye Cumhuriyetinin istikbali olarak gördüğü nesli aydınlatıp bilinçlendirmeye çalışmış böylece gelecekte ülkenin yönetimini devralacak kuşaklara medeni ve çağdaş bir toplumun nasıl olması gerektiğini anlatmıştır. Eser bu açıdan oldukça büyük bir öneme sahiptir.
Atatürk'ün Yazdığı Yurttaşlık Bilgileri İsimli Eserin Konu Başlıkları
- Ulus
- Toplumsal Özgürlük
- Başka Ulusların Ortaya Çıkışları
- Özgürlüğün Çeşitleri
- Ulusun Genel Tanımı
- Kamuoyu
- Ulusallaşma İlkesi
- Kamuoyunun Kendi Kendine Örgütlenmesi
- Türk Ulusçuluğu
- Gazeteler
- Devlet
- Dernek Kurma Ve Eğitim Öğretim Özgürlüğü
- Egemenlik
- Dernek Kurma
- Devlet Biçimleri
- Eğitim Öğretim Özgürlüğü
- Demokrasi İlkesinin İçeriği
- Haber Verme Ve Şikayet Hakkı
- Demokrasi İlkesinin Tarihsel Gelişimi
- Bireysel Hak Ve Siyasal Hak
- Demokrasi İlkesinin Belirgin Nitelikleri
- Özgürlüğün Korunması Ve Yaptırımları
- Cumhuriyet
- Bağnazlığı Aşma (Hoşgörülülük)
- Anayasamız
- İş Bölümü
- Demokrasiye Karşı Olan Çağdaş Akımlar
- Dayanışma
- Yurttaşa Karşı Devletin Görevleri
- Çalışma Meslek
- Özgürlük
- Meslek Nasıl Seçilir Ve Nasıl Gerçekleştirilir
- Özgürlüğün Tarihsel Gelişimi
- Yurttaşların Devlete Karşı Görevleri
- Bireysel Özgürlük
Medenî Bilgiler, ilk olarak 'Vatandaş İçin Medenî Bilgiler' adıyla 1930 yılında yayınlanmıştır.
Maarif Vekâleti, Millî Talim ve Terbiye Dairesinin 7. 9. 1931 tarih ve 2197 sayılı kararıyla orta okul ve liselerde ders kitabı olarak okutulan 'Vatandaş İçin Medenî Bilgiler'in büyük bir bölümü Gazi Mustafa Kemal tarafından kaleme alınan belgelere dayanmaktadır.
Bu kitabı oluşturan belgeler, Türkiye Cumhuriyeti'nin çağdaş ve uygar devletler arasındaki yerini ancak bilinçli ve özgür düşünceli yurttaşlar yetiştirmekle alabileceği gerçeğini gören Gazi Mustafa Kemal'in, bu amaçla 1929 sonbaharı ile 1930 Ocak ve Şubat aylarında yazmış olduğu yazılardır. (arka kapaktan)
...
VE CELAL ŞENGÖR'ÜN MAKALESİ...
Uygarlıklar İntihar Yoluyla Ölür, Cinayet Yoluyla Değil!
Uygarlıkların gelişmesini ve düşüşlerini inceleyen bilim insanları iki temel grupta toplanabilir: Tarihçiler ve antropo-coğrafyacılar, yani eskiden bizim beşerî coğrafya dediğimiz yerbilimi dalı ile uğraşanlar. Tarihçiler, bilimlerinin geleneksel gelişimi nedeniyle, genellikle kültürel öğelere ağırlık vererek, insan topluluklarını inceler. Coğrafyacılar ise, coğrafyanın konusu gereği, insan topluluklarını üzerinde yaşadıkları yerküre ile olan karşılıklı tepkileşmeleri açısından ele alır.
Coğrafyacının bakış açısı, dolayısıyla tarihçininkinden daha geniştir. Bu genişliği coğrafyacı büyük Alman coğrafyacısı, modern coğrafyanın Alexander von Humboldt (1769-1859) ile birlikte iki kurucusundan biri olan Carl Ritter’e (1779-1859) borçludur. Ritter’in son ikisi dizini içeren 22 ciltten oluşan (17. cilt iki ayrı ciltten oluşur) dev eserinin başlığı bile bir araştırma programını andırmaktadır: Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen, oder allgemeine vergleichende Geographie als sichere Grundlage des Studiums und Unterrichts in physikalischen und historischen Wissenschaften (İnsanın tabiatı ve tarihi ile ilgili olarak coğrafya veya fizikî ve tarihî bilimlerin güvenilir bir inceleme ve eğitim temeli olarak genel karşılaştırmalı coğrafya).
Sırrı Erinç hariç, bizim coğrafyacılar tarafından İbrahim Hakkı Akyol’un etkisiyle genelde çok yanlış anlaşılmış olan dev eserin ilk iki cildi 1817 ve 1818 tarihlerinde genel giriş, Afrika ve Asya olarak çıkmış, ancak Ritter, daha eser tamamlanmadan ikinci bir baskıya girişerek 1822’de birinci cildin ikinci baskısını yayımlamıştır. Öldüğü yıl yayımlanabilen 19. cilde geldiğinde büyük coğrafyacı henüz Asya kıtasının tasvirini bile bitirememişti.
Ancak gereken mesaj verilmişti: «Dünyayı tanımazsan, üzerinde olanları, insanlar yapmış olsa bile, anlayamazsın.»
Amerikalı coğrafyacı Jared Mason Diamond (doğ. 1937) geniş bir okuyucu kitlesi tarafından beğenilerek okunan eserlerinde, Ritter’in metodolojisine dönülmesini savunmaktadır. Ben Diamond’un bütün sonuçlarına katılmıyorum; ama önerdiği, Ritter’in dediklerine dönülmesinden ibaret olan yöntem konusunda kendisiyle tamamen aynı fikirdeyim. İnsan topluluklarının gelişmesine bu açıdan bakılınca, Türk toplumunun da bir intihar süreci içinde olduğunu görüyorum.
Osmanlı’yı öldüren hastalık bizde baş göstermiştir: Cehalet.
Geçen haftaki yazımda size eski bir Milli Eğitim bakanımızın entelektüel sefaletini anlatmıştım. Bu sefaletin sırf onunla sınırlı olduğunu sanırsanız yanılırsınız. Sadece bir aydan biraz fazla bir zaman evvelki kürtaj ve sezeryan tartışmasını bir hatırlayın, hemen gözünüzün önüne şimdiki kabinenin başka şahsiyetleri gelecektir.
Bu kişiler ve onlardan önceki hükûmetler (ta Hasan Âli Yücel sonrasına kadar!) ülkemizde ortaokul ve liselerde (bazı politikacılarca aptalca ve cahilce yürütülen evrim tartışmalarını hatırlayın!) ve tabiî üniversitelerde de doğa bilimleri (biyoloji, jeoloji, astronomi, meteoroloji, coğrafya) ve tarih eğitimini katletmişlerdir. Bugün sadece bir-iki üniversitemizde adam gibi jeoloji, biyoloji ve astronomi eğitimi görebilirsiniz. Meteoroloji, sanırım sadece İTÜ’de, zor bela kendisini sürüklemektedir.
Ülkemizde coğrafya eğitimi tamamen bitmiştir. Tarih, İlber Ortaylı ve Halil İnalcık gibi devlerin ışığında yürümekte, ama bu ne yazık ki topluma gerektiği gibi yansımamakta, mesela İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Fetih Müzesi adı altında bilimle ilgisiz bir sergiyi hiç çekinmeden açabilmektedir.
Ancak ne yazık ki, Türkiye’nin örnek alabileceği uygar ülkelerde de doğa bilimleri giderek azalan bir ilgi karşısında yavaş yavaş halkın arasından çekilerek sonlarına doğru kaymaya başlamışlardır. İnsanlık dinler, mistik kültler, Çin’den, Hint’ten, bilmem başka hangi ilkel kültürden getirilen dinlerden, kültlerden ve yalancı bilimlerden tekrar medet uman bir toplum geliştirmeye başlamıştır.
Buna engel olunmazsa, hepimizin sonu Mad Max filmlerinde gördüğümüz cehennemdir.
O zaman tarihimizi yazacak bir Toynbee bile çıkamaz.
"Ben büyük tarihçinin bu sözlerinin dile getirdiği fikrin bir gerçeği ifade ettiği kanısındayım, yani Toynbee ile aynı fikirdeyim."
Celal ŞENGÖR
(29 Temmuz 2012, Cumhuriyet Bilim ve Teknik)
***
